Outdoorun Ekonomik Değerinin Ölçülmesi:
“Türkiye’nin Outdoor Sayfası” sloganıyla çıktığımız yolda outdoor üzerine düşünmeye ve yazmaya devam ediyoruz. Bu yazı önceki yazının devamıdır.
Dünyada Outdoor Endüstrisi:
Outdoor Türkiye’de yeni yeni bir “ekonomik aktör” veya sektör olarak tanımlanmakta ve algılanmaktadır. Oysa Batı ülkelerinde ve özellikle ABD’de outdoor artık bir endüstri olarak tanımlanmaktadır. Genellikle turizm ağırlıklı olarak doğa turizmi kavramı kullanılmakla birlikte bu tanım bütün outdoor aktivitelerini kapsamamaktadır.
Bilindiği gibi sektör tanımı tek bir iş kolunda, aynı alanda çalışan topluluk veya üretim için kullanılmaktayken, endüstri (Sanayi) hammaddelerin veya yarı işlenmiş maddelerin makine ve benzeri araçlarla niteliğini veya biçimini değiştirerek toplu üretimde bulunma etkinliğinin adıdır.
Endüstride üretimin yanında aynı zamanda enerji kaynakları yaratma amacı da taşıyabilir. Bu durumda kullanılan araçlar ve yöntemler endüstriyi oluşturur. Endüstri genel anlamda sektörlerin birbirleriyle ilişkili ve koordineli şekilde üretim yapması olarak tanımlanabilir.
Ekonomik analiz, önemli ekonomik faktörlerin gelecek için daha akıllıca kararlar vermek amacıyla bir organizasyonun, endüstrinin, bölgenin veya diğer herhangi bir belirli nüfus grubunun işleyişini nasıl etkilediğini anlamak için uzmanlar tarafından takip edilen bir süreçtir.
Outdoor ekonomisi, outdoor sektörü hatta outdoor endüstrisi denildiğinde maalesef Türkçe’de kaynak sıkıntısı çekilmektedir. Bu yazının çoğunlukla alıntılandığı master tezi haricinde ciddi bir kaynak maalesef bulamadık.
Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Hint/Nepal kaynaklı araştırma, yayım ve aktiviteler bu alanda neredeyse yayınların tamamını teşkil etmektedir. Batı’da outdoor artık çok yüksek ekonomik değerler yaratan bir endüstridir, Türkiye’de ise yeni yeni sektör olarak tanımlanmaya başlanmaktadır.
Bunun sebebi de aşağıdaki bağlantılardaki yazılarında belirttiğimiz gibi sanayileşme ve ekonomik gelişimin getirdiği hayat tarzı değişimidir.
Outdoor batı dillerinde rekreasyon kavramı ile birlikte kullanılmaktadır. Outdoor’un ekonomik yapısını açıklayabilmek için öncelikle outdoor’un tanımını, motivasyonlarını, gelişimini ve çeşitlerini görmek lazımdır.
Batı’da outdoor endüstrisi ile ilgili birçok çalışma, bilimsel araştırma, sektör temsilcilerinin çalışmaları, devlet istatistikleri ve kaynak yayım bulunmaktadır. Birçok yayın arasında;
- https://outdoorindustry.org/ ,
- https://outdooreconomy.org/,
- https://recreationroundtable.org/,
- https://www.slideserve.com/csilla/economics-of-outdoor-recreation-in-alabama,https://locallascruces.com/,
- https://www.nmoutside.com/,
- https://www.recreationnorthwest.org/,
- http://www.palemorningmedia.com/,
gibi onlarca site ve kaynak kitap yer almaktadır.
Biz de Türkiye’nin Outdoor Bloğu olarak bu alandaki eksikliği gidermek üzere yayınlarımıza devam ediyoruz.
Türkiye’de Outdoor Sektörü:
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarının ekonomik değerini açıklamak açısından ekonomik analizler önemlidir. Buradaki ekonomik analizlerin kabul edilebilirliği büyük oranda insan tepkilerinin, seçimlerinin, hareketlerinin araştırılıp açıklanmasına bağlıdır.
Ayrıca ekonomik analizler outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarını açıklama açısından belirli bir bakış açısı ve faydalar sağlar. Bu bakış açısı outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarının çerçevesini destekler. Bu çerçeve talepler, örneğin, outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarının ilgili olduğu birçok merkezi yani tüketim ve ücret arasındaki ilişki gibi, belirli aktivitelerin katılımının yapısı ve gelecekteki trendlerin açıklanması için kullanımından ibarettir.
Bireyler outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları ile ilişkili taşınmaz ve hizmetlere para ödemek istedikçe piyasa temelli bir sistem oluşmaktadır,
Açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları aktiviteleri oldukça geniş bir yelpazededir, örneğin göller, dağlar, nehirler ve ormanlar. Sürdürülebilirliğin diğer ucu outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları aktivitelerdir ki onlar insanların yaşadıkları merkezlere yakın yerlerdedir ve zemini düzenlenmemiş outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları tesisleri ve outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları programlarıdır. Bundan dolayı outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları daha çok satış merkezli olan diğer outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları şekilleriyle aynı görünmektedir.
Geleneksel olarak açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları değeri basitçe bireylerin fırsat yaratmanın dışında kaynak kullanımı için para ödemeye istekli olmaları olarak tanımlanır. Bu değer konusu mal ve hizmetlerin kolayca ücretle ölçülebildiği seviyedir. İkinci ilişki açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları deneyimlerinin doğalıdır.
Açık alan deneyimleri
- serbest zaman,
- outdoor ve doğa etkileşimi ve aktiviteleri,
- spor,
- turizm ve
- outdoor ve doğa etkileşimi sporları olmak üzere beş aşamayı içerir.
Açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları ekonomisi diğerlerinden farklıdır, çünkü deneyimler ve aktiviteler sırasında çok yönlü maliyetler ortaya çıkar. Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları paranın, zamanın ve seyahatin maliyetini içerir. Birçok diğer mal ve hizmetler bu ilave maliyetleri yok sayarken veya önemsemezken, bunlar outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarının kayda değer zorluklarını gösterir.
Outdoor Sektörünün Evreleri:
- Birinci evre beklentilerin belirlenmesiyle başlıyor, bu aşamada iyi bir planlama yapılıp bütün aktivite evden çıkıp eve dönmeyle sonuçlanacak şekilde ayrıntılı olarak ele alınmalıdır.
- İkinci Evre belirlenen yere seyahat kısmı aktivitenin gerçekleştirileceği yere ulaşımı hususi taşıtla, uçakla, gemiyle veya trenle olan yolculuğu içermektedir.
- Üçüncü Evre belirlenen aktivitenin gerçekleştirilmesidir.
- Dördüncü evre aktivitenin sonundan itibaren eve dönüş yolculuğudur.
- Beşinci Evre ise yaşanan anılarla beslenen zihinde kalan hatıralardır. Bu yeni bir aktivitenin talep edilmesi için güdülenmeyi sağlayacak araçtır.
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları bir aktivitenin gerçekleştirildiği bütün bu evrelerin hepsi tek başına veya beraber birbirleriyle etkileşmekte ve ekonomik hareketlilik sağlamaktadır. Kayıt altına alınabilen veya alınamayan kısmıyla outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları bir sektör olmakla birlikte ekonomik bir değerdir.
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarında talep doğal kaynakların kullanımına yöneliktir. Burada iki türlü kullanım söz konusudur; birincisi doğal kaynağı kazanç için hizmete sunmak, ikicisi bu hizmetten faydalanmak amacıyla doğal kaynağı kullanmak. Açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları aktivitelerine katılmak için birey bu aktiviteyi kendisi gerçekleştirebileceği gibi tamamını satın alabilir. Kendisi gerçekleştirdiğinde yaptığı aktivitenin cinsine bağlı olarak malzeme satın almak zorundadır. Bu malzemeyi kullanmayı bilmek, aktiviteyi bilmek, güvenlik önlemlerini almak, acil durum planlaması yapmak zorunluluğu vardır. Aktivite yerine ulaşım, kalmak, yemek-içmek gibi talepleri de söz konusudur. Bunların hepsini planlayıp yapabileceği gibi bunları toplu halde satanlardan da temin edebilir. Bahsedilen bu taleplerin hepsi ekonomik bir değer ve hareketlilik oluşturur.
Outdoor Ve Doğa Etkileşimi Ve Sporlarının Maliyeti:
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarının maliyeti iki boyutta ele alınır.
Bunlardan ilki açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları ürününün talep edenin o ürüne ulaşmak-satın almak ve/veya kullanmak için katlanacağı maliyet ve açık alanın arz edilebilir olmasını sağlamak adına katlanılması gereken maliyetler toplamıdır. En basit şekli ile örneğin kendi bölgenizdeki bir park veya ormanlık alana yürüyüşe gitmek gibi, hayal edildiğinde buraya ulaşmak için açıklayıcı işaretler aranır. Ayrıca orada çöp tenekesi, piknik masası ve tabelalar olup olmadığı bile önemsenebilir. Parkta basit bir yürüyüşün maliyeti yokmuş gibi görünse de, her ne kadar siz bu açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları deneyimine direkt ücret ödememiş olsanız da bu bölgeden sorumlu olan kurum veya kuruluşlar için bütün bunların bir maliyeti vardır.
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları aktivitelerine yönelik maliyet hesaplamalarında Fayda Maliyet Analizi (FMA) kullanılır. FMA bir politikanın (toplumsal aktivite) yararlarını saptamayı ve bunu bu politikanın bedeliyle karşılaştırmayı amaçlayan bir analizdir. FMA belirli bir kamu sektörü program ve projesinin yararlı bir yatırım mı olacağına ya da toplumun üretim kaynaklarını serbest yere mi israf edeceğine karar vermek için kullanılan önemli bir araçtır.
Fayda maliyet analizi; tanımlama, sınıflandırma, nicelendirme ve sunum olmak üzere dört aşamayı kapsar. Ancak sosyal faydalarının yanında artan taleplerden dolayı outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları aktivitelerine katılım için ücret ödenmek istenmesi ticari olarak da bu alanın oluşmasına ve gelişmesine yardımcı olmaktadır.
Bireysel gerçekleştirilen bir aktivite için aktivite yerine ulaşım, orada yeme, içme, kalma, aktivite ücreti ve ek ücretler ortaya çıkar. Hizmet satın alınması durumunda satın alma maliyeti yüksek olmasına karşın bireyin farklı kazanımları söz konusudur. Gerçekleştirilecek aynı aktivite için zamandan kazanır, tecrübelerden faydalanır veya aktivite türüne bağlı olarak faydalar sağlar.
Sonuçta, gerçekleştirilecek aktiviteden bireylerin beklentileri ve elde edecekleri tamamen bireysel kazanımlarla talep doğru orantılıdır. Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarında maliyetleri bireyler boyutunda ve tesisler boyutunda ele alıp her iki durum için de etkili olan maliyetleri incelemek gerekir.
Bireyler açısından etkili olan ulaşım, malzeme alımı veya kiralaması, yeme içme, hizmet, aktiviteler vb. iken tesisler için bu değişkenler farklı boyutlar kazanmaktadır. Tesisin kurulumu, yıllık bakımları, vergileri, sigortaları, çalışanları, bağlantıları ve daha birçok etken söz konusudur.
Önceleri açık alan outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları deneyiminin maliyeti parasal bir miktar üzerinden giderlerin miktarına göre hesaplanırken, bu gün parayla ilgili olmayan örneğin, zaman, sosyal ilişkiler, tahmin gibi birçok etken de masraflarla ilişkilendirilmektedir.
İsteklilik outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarında masrafları birey için önemli veya değerli kılar. Ormanda yürüyüşe gitmek bireye çalışma veya sosyal zamanından ayrılacağı bir zamana mal olur. Bu yürüyüşe gitmeyi seçmek, etkinliğin üzerinde bireye değer katar.
Doğal ve kültürel kaynakların ekonomik değerinin tahmin edilmesinde temel amaç, kaynakların rasyonel kullanımıyla sağlanacak faydanın değerinin belirlenmesidir.
Zevke ait değerler yaygın olarak, açık veya yeşil alanların, su ve ağaçların pozitif etkisinin olduğunu savunur.
Ücret: Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporlarında outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları ürününü satın almak için ödenen parasal değerdir. Örneğin; ulusal bir parkın girişinde giriş ve/veya orada kalınması durumunda ödenecek ücret ve/veya ücretler toplamıdır. Bu farklı açık alan etkinlikleri için değişiklik gösterebilir. Bir ücret bir günlük kullanım için olabilir, bir diğeri bir gece kamp yapmak için ve bir diğeri elektrik ve su hizmetleri gibi hayatı kolaylaştıran şeyler için olabilir.
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları yaşamın bir taraftan bireysel ve toplumsal yararları, diğer taraftan ticarileşen yönüyle, yeni iş imkânlarının doğması, yeni gelir kaynaklarının oluşturulması, doğanın ve kültürel mirasların korunması bakımından olumludur. Ancak toplum ve çevre üzerine de olan bazı olumsuz yönleriyle etkiler bırakması, onun bir planlama içerisinde geliştirilmesi zorunluluğunu da beraberinde getirmektedir.
Outdoor ve doğa etkileşimi ve sporları etkinliğinin bireye kazandırdığı olumlu birçok şeyden biri de ekonomiye katkı sağlayıp ekonomik hareketliliği arttırmasıdır.
Sonuç:
Sonuç olarak Türkiye’de outdoor aktivitelerini ekonomik olarak “sektör” olarak adlandırmak henüz mümkün değildir. Türkiye’de outdoor hızla gelişmekte ve bir sektör olma yolunda hızla ilerlemektedir.
Bazı bölgelerde outdoor aktivite alanları olmakla birlikte kamunun destek ve koordinasyonu noktasında çok ciddi eksiklikler bulunmaktadır.
İlerleyen yıllarda Türkiye’de outdoor ekonomisinin hızla sektöre dönüşeceği bugünden öngörülebilir. Ancak bundan daha önemli olan outdoor endüstrisini yaratabilmektir. Bunun için de kamu başta olmak üzere bütün paydaşların ortak çabası ve koordinasyonu gerekmektedir.
Her türlü görüş, düşünce, öneri, istek ve geri dönüşleriniz bizim için değerlidir, lütfen yazınız. http://www.turkeyoutdoor.org
Çoğunlukla yararlanılan Kaynak: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü “Ayşe Kalkan”’ın hazırladığı “Açık Alan Rekreasyonu, Doğa Sporları Yapan Bireylerin Bu Sporları Yapma Nedenleri: Antalya Örneği” başlıklı Yüksek Lisans Tezi