Outdoor Risk Yönetimi/ Doğada Risk Analizi
(Bu konu uzun ve detaylı olduğu için birbirinin devamı niteliğinde olan ve birbirini tamamlayan iki ayrı yayında düzenlenmiştir.)
Risk Ne Demektir?
Risk anlam olarak, gelecekte beklenmeyen bir durumun ortaya çıkma olasılığı, yaralanma, incinme ve zarara uğrama şansı ya da arzu edilmeyen bir olay veya etkisinin ortaya çıkma Risk = (Olasılık x Büyüklük) + Halkın Olumsuz Tepkisi olasılığıdır. Sözlüklerde risk “bir zarara uğrama tehlikesi, zarar görme olasılığı” olarak belirtilmektedir.
Risk anlam olarak, gelecekte beklenmeyen bir durumun ortaya çıkma olasılığı, yaralanma, incinme ve zarara uğrama şansı ya da arzu edilmeyen bir olay veya etkisinin ortaya çıkma Risk = (Olasılık x Büyüklük) + Halkın Olumsuz Tepkisi olasılığıdır. Yukarıda bahsedilen olasılıkla büyüklüğün çarpımı olabilecek hasar, kaza veya yaralanmayı ve etkilediği birey sayısını anlatmaktadır.
Outdoor Risk Analizi
Türkiye’nin Outdoor Sayfası olarak bizlere gelen etkileşimlerde:
Doğada risk yönetimi nasıl olmalıdır?
Outdoor aktivitesinde nelere dikkat edilmelidir?
Doğanın riskleri nelerdir?
Doğa yürüyüşü yaparken nelere dikkat etmeliyim?
Outdoor tehlikeli mi?
Trekking tehlikeli mi?
Doğada güvenlik nasıl sağlanır?
Doğada yürümek tehlikeli mi? gibi onlarca soruyla karşılaşmaktayız.
Konuya outdoorun tanımı, gelişimi ve motivasyon etkenlerini hatırlamak gerekmektedir.
Her şeyden önce belirtmek gerekir yaşamanın kendisi risktir. İster evinizde, ister korunaklı villalarda, sitelerde, isterse sokakta veya okulda olun hiç fark etmez her insan risk altındadır. Doğada da, outdoor aktivitelerinde de elbette risk vardır, ancak gerekli eğitim, organizasyon ve güvenlik önlemleriyle ekstrem sporlar dahi herhangi bir büyükşehir sokağından çok daha güvenli hale gelir.
Yukarıdaki bağlantıda detaylı olarak açıklandığı üzere outdoor aktiviteleri çok çeşitlidir. Ekstrem sporlardan olan kanatlı tulum uçuşu, buz tırmanışı, solo serbest kaya tırmanışı (free soloing) veya iple serbest atlama (rope jumping) yapan kişiler ile şehirde ya da şehre yakın bir ormanda grupla yapılan herhangi bir yürümenin (hiking, trekking) riskleri elbette farklıdır.
Her spor ya da aktivite için risk oranı kişi ve duruma hatta tarihe göre değişir. Bu sebeple burada verdiğimiz genel bilgilerin her birinin değişken olduğunu lütfen göz önüne alınız. Genç ve dinamik bir birey için hiçbir risk oluşturmayacak bir durum, yaş almış kişiler için tehlike veya olumsuzluk doğurabilir.
Outdoor Riskleri
Biz burada genel olarak outdoor/doğa aktivitelerinin risklerini ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklayacağız.
Doğa sporları içinde yer alan bir çok branş, vahşi doğa koşulları içinde ve kendi kurallarına göre yapıldığından bütün ön eğitimler alınmış ve bütün teknik alt yapısı tamamlanmış olsa bile sporcunun ruhsal, psikolojik ve fiziksel durumu da işin içine girdiğinden belli bazı riskleri içeren sportif faaliyetlerdir. Doğa sporlarına giriş alfabesi olan, en basitinden doğa yürüyüşü etkinlikleri bile katılımcılar tarafından hafife alınarak ön hazırlık yapılmadan ve gerekli titizlik gösterilmeden veya kurallarına uyulmadan yapıldığında risk içermektedir.
Outdoor risk yönetimi son yıllarda macera arayışında olan insanların serbest zaman aktivitelerine katılımının hızla artmasından dolayı bu aktivitelerin içerdikleri zorluk ve risk gündeme gelmiştir. Aktivite hizmetlerinin devamının artmasını düzenlenen programların yoğunlukları, katılımcı oranlarının artması ve çeşitliliği desteklemektedir.
Risk yönetim planlaması:
Risk Yönetim Planlaması katılımcıların yaralanmalarını engellemek ve etkisizleştirmek için aktivite ve malzeme stratejilerinin belli zararlarını tanımlamaya çalışır.
Risk yönetimi planlama modeli
| Outdoor Aktivite Planı | ||
| Aktivite Öncesi | Aktivite Sırasında | Aktivite Sonrası |
| İnsan Kaynağı:-Eğitmenler-Katılımcılar-Yönetim-Diğerleri | Uygulama:-Aktiviteler-Programlar | DüzenlemelerDevamlılıkEleme |
| Kaynaklar:-Malzeme-Tedarik/Lojistik-Tesisler | Değerlendirme:-Evde-Dışarıda-Şekil olarak-Özet olarak | |
| Çevre:-Hava Şartları-Mevsimsel şartlar-Bölge yapısı-Hayvanlar, böcekler, bitkiler | ||
| Yönetim:-İlk yardım-Güvenlik-Sorumluluklar-Politikalar-Ulaşım |
Açık alan outdoor/doğa aktivitesinde risk yönetiminde üç ana faktör vardır:
Riski tanımlama:
Riskin tanımlanması öncelikle kaza ile ve yaralanma ile sonuçlanabilecek tehlikelerin ve zararların tanımlanmasını içerir. Riski belirlerken göz önünde bulundurulması gereken üç faktör vardır. Bunlar; katılımcılar, kullanılan malzeme ve çevredir. Örneğin, kaya tırmanışı veya ip inişi gibi bir organizasyon söz konusuysa taş düşmesi, uygun kıyafet ve grubun büyüklüğü göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer riskler, giriş, hava, bitki örtüsü, ayakkabı, tırmanış malzemeleri, katılımcıların yaşı, tırmanış bilgi ve seviyeleri olabilir.
Riski belirleme:
Riskin derecesi ve yaralanma ilişkisinin meydana gelme ihtimalidir. Açık alan etkinliklerinde risk seviyesini belirleme tanımlanan riskin miktarı ve yaralanma ve kazanın meydana gelme ihtimalidir. Liderin deneyimi, aktivite yapılacak bölgenin bilgisi, aktivitenin yapısı ve yönetilişi, grubun yeterliliği ve güvenliği riskin belirlenmesinde önemlidir.
Riski azaltma:
Riski azaltmanın hedefi yaralanmaların meydana gelmesini önlemek için riski azaltabilecek stratejilerin uygulanmasıdır. Açık alan etkinliklerinde riskin azaltılması için uygun bir dizi stratejilerin uygulanmasını gerektirir. Bunlar; güvenlik politikaları ve rehber kitaplar, riski ortaya koyma, katılımcıları tanıma, çalışanların eğitimi, malzeme seçimi, kullanımı ve bakımıdır. Kazalar beklenmedik ve\veya istenmeyen durumların sonucunda hasar veya yaralanmayla sonuçlanabilir. Bundan dolayı kaza dönemiyle riskin farkında olma benzerdir. Halk boyutu da riski artırmaya eğilimlidir.
Aktivite ne kadar tehlikeli ise ve katılımcı sayısı fazla ise sonuçta etkilenen sayısı da o kadar büyümektedir. Bu nedenle böyle bir durumda halkın tepkisi de artacaktır. Katılımcı sayısının arttığı aktivitelerde riski en aza indirgemek gerekmektedir. Örneğin, beş kişinin katılacağı bir aktivite trekking ile birlikte 4 derecelik bir kaya tırmanışını da içeren zirve yürüyüşünü kapsayabilir, ancak böyle bir aktivite elli kişilik bir grupla gerçekleştirilemez, grup büyüdükçe kontrol güçleşecektir.
Her türlü görüş, düşünce, öneri, istek ve geri dönüşleriniz bizim için değerlidir, lütfen yazınız. http://www.turkeyoutdoor.org
Çoğunlukla yararlanılan Kaynak: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü “Ayşe Kalkan”’ın hazırladığı “Açık Alan Rekreasyonu, Doğa Sporları Yapan Bireylerin Bu Sporları Yapma Nedenleri: Antalya Örneği” başlıklı Yüksek Lisans Tezi