Outdoor Türkiye:
Bu yazı dizisi Türkiye’nin Outdoor Sayfası’nın ilgililerinin dikkatini çeken ekstrem sporlar hakkındaki yayınlarından oluşmaktadır. Güvenli ve eğlenceli ekstrem sporlar için serideki diğer yazılara da bakmanızı tavsiye ediyoruz. Outdoor Ekstrem sporları hakkında en detaylı Türkçe bilgiler bu yazı dizisinde. İlk yazımızda ekstrem spor ne demektir sorusunun cevabını vermiştik. Outdoor aktiviteleri nelerdir başlıklı yazımızda bazı ekstrem sporlarını isim olarak tanıttık. En Popüler Ekstrem Sporlar başlıklı yazımızda ise Türkiye ve dünyada en çok tercih edilen 42 ekstrem sporun her birini birer kısa paragraflar tanıttık.
Türkiye’nin outdoor sayfası outdoor ekstrem sporlar ile ilgili yayınlarına devam ediyor. Bu yazı dizimizde outdoor ekstrem sporlardan Canyoning hakkında bilgi vereceğiz.
Canyoning (Kanyon Geçişi)
Türkçe’ye kanyon geçişi olarak çevrilen Canyoning hakkında her şey bu yazı dizimizde. Bu yazı dizimizde
- Canyoning Nedir?, Kanyon geçişi Nedir? Kanyon Sporu Nedir?
- Canyoning Nasıl Yapılır?, Kanyon geçişi Nasıl Yapılır?
- Canyoning İçin Gerekli Ekipman Nelerdir?
- Canyoning Hangi Mevsimlerde Yapılır?
- Canyoning Türkiye’de Nerelerde Yapılır?
- Türkiye’nin En güzel kanyonları hangileridir?
- Canyoning Türkiye’de Nerelerde Yapılır?
- Rafting Türkiye Nerede Yapılır?
- Dünyanın En güzel kanyonları hangileridir?
sorularının Türkçe bir kaynakta en geniş ve doyurucu cevaplarını bulacaksınız. Canyoning – kanyon geçişi sporu hakkında merak ettiğiniz her şeyi sizin için derledik. Canyoning nedir, malzemeleri nelerdir, Canyoning nerede yapılır… gibi kanyon geçişile ilgili bütün bilgiler burada!
Canyoning Terimi:
Yukarıda outdoor sporlardan olan Canyoning teriminin Türkçe’deki anlamının kanyon geçişi olduğunu söylemiş olsak da bütün diğer outdoor aktiviteleri gibi canyoning terimi de tek kelimeyle ifade edilemez.
Canyoning terimi denilince outdoor ekstrem sporlar literatüründe akarsular tarafından derince yarılmış vadilerde yalpan her türlü doğa sporu anlaşılabilmektedir. Dolayısıyla canyoning terimini tam olarak açıklayabilmek için öncelik canyon/kanyon teriminin tam olarak anlamının ortaya konulması gerekmektedir.
Kanyon Nedir?
Kanyon Vadi olarak da adlandırılan Kanyon, dünya yüzeyinde nehirlerce oluşturulmuş derin vadilere denir. Türkçeye Frenk dillerden gelen Kanyon adı, kaynağı İspanyolca asıllı olan cañón sözüdür.
Kanyonlar Nasıl Oluşur?
Kanyonlar kalker kayalar içinde, akarsuyun derine aşındırmasıyla oluşur. Kanyon terimi güçlü ırmakların kireçli olmayan bölgelerde kazdıkları derin vadileri belirtir. Kanyonların kenarları çok sarp boğazlar biçiminde ortaya çıkar. Kayaların kenarları aşındırmaya karşı gösterdikleri dirence bağlı olarak çeşitli şekiller alır.
Kolorado Nehri ve Küçük Colorado Nehri’nin birleştiği yerde, Büyük Kanyon, Arizona Bir kanyon veya vadi, hava koşullarından ve bir nehrin jeolojik zaman ölçekleri üzerindeki aşındırıcı aktivitesinden kaynaklanan yamaçlar veya kayalıklar arasındaki derin bir yarıktır.
Kanyon (canyon) binlerce yıl sonucu hava, rüzgar, yağmur ve nehir yataklarının kaya ve toprağı erozyona uğratarak oluşturduğu derin çukur ve vadilere verilen isimdir. Dünyada keşfedilmiş ve bilinen en büyük kanyon Amerika kıtasındaki büyük kanyondur. Türkiye’de Kanyon ise iklim ve hava şartlarının değişkenliği sebebiyle küçük büyük onlarca kanyon yarıkları bulunur. Antalya, Muğla, Erzurum, Kastamonu, Çoruh bölgelerinde bilinen ünlü kanyonlarımız mevcuttur.
Nehirler, alttaki yüzeyleri kesmeye doğal bir eğilime sahiptir ve sonunda tortular aşağıya doğru kaldırılırken kaya katmanlarını aşındırır. Bir nehir yatağı kademeli olarak, nehrin aktığı su kütlesiyle aynı yüksekliğe sahip bir taban çizgisine ulaşacaktır. Hava koşulları ve erozyon süreçleri, nehrin kaynak suları ve haliç önemli ölçüde farklı yüksekliklerde olduğunda, özellikle daha yumuşak kaya katmanlarının hava koşullarına karşı daha dirençli sert katmanlarla iç içe geçtiği bölgelerde kanyonlar oluşturacaktır.
Kanyon, Karstik kalkerli arazilerde oluşan çok derin vadilerdir. Türkiye’de kanyon vadilere Kapız adı da verilir. Ülkemizde Türkçe’de kanyon geçişi olarak bilinen bu outdoor ekstrem spor türüne İngilizce’de canyoning, A.B.D.’de ise Canyoneering denilmektedir. Peki canyoning ne demektir?
Kanyoning (Canyoning) Nedir? Kanyon geçişi Nedir? Kanyon Sporu Nedir?
Başlık olarak canyoning Türkçe anlamının üç farklı karşılığını koyduk. Bunların yanına kanyon rafting, kanyon bungee jumping, Canyoneering Nedir?… gibi soruları da ekleyebilirdik. Çünkü derin vadilerde ve kanyonlarda yapılan bütün outdoor aktivitelerine canyoning denilmektedir.
Yukarıdaki kanyon teriminin açıklaması kapsamında değerlendirdiğimizde canyoning (kanyon geçişi) farklı outdoor ekstrem spor ve doğa aktivitelerinin akarsularca oluşturulmuş derin kanyonlarda ve dik kayalarla çevrili vadilerde yapılması olarak tanımlanabilir. Kanyon geçişi olarak da ifade edilen spor, çeşitli zorluk seviyelerine sahip olan parkurlarda hem amatörler hem de profesyoneller tarafından yapılabilir.
Kanyoning (canyoning) bu doğal oluşumlardan geçerek irili ufaklı doğal parkur alanlarında bazen ip yardımıyla bazen kaygan özelliği olmayan trek ayakkabılarıyla bir uçtan bir uca geçilmesine verilen isimdir.
Diğer bir ifadeyle kanyon geçişi sporu özel teknikler ve ekipman kullanılarak derin kanyonlarda yapılan zorlu yüzme, atlama, tırmanma, yürüyüş, rafting gibi birçok branşın beraber ya da ayrı ayrı yapıldığı outdoor spor dalıdır. Unutulmamalıdır ki birçok kanyon içerisinde; yüksek debili su akışı ve şelaleler, yüksek ve sarp kaya duvarları, dar ve klostrofobik boğazlar bulundurur.
Kanyonların Sınıflandırılması:
Bir outdoor ekstrem spor alanı olarak kanyonları kullandığımız amaca ve yapılarına göre sınıflandırabiliriz.
Zorluk Derecesine Göre Kanyonlar:
- Hiçbir zorluk içermeyen, sadece küçük bir derenin aşındırdığı vadide yaz aylarında amatörlerce doğa yürüyüşü yapılabilir. Bu outdoor aktivitesi de sonuçta canyoning olarak adlandırılabilir ve bu çeşit küçük kanyonlara teknik zorluk gerektirmeyen kanyonlar denilir.
- Geçilebilmesi için özel ekipman, teorik ve pratik eğitim, dağcılık tecrübesi ve profesyonel ekipler gerektiren kanyonlara literatürde teknik kanyonlar denilmektedir.
Zemin Yapısına Göre Kanyonlar:
- Zemin yapısında akan su bulunmayan ya da sadece belli havuzlarda su bulunabilen kanyonlara kuru kanyonlar denilmektedir. Kuru kanyonlarda dağcılık aktiviteleri olan kaya tırmanma ve kaya inişi becerisi daha çok kullanılır.
- Zemininde akan su bulunan ve bu suyun akmaya devam ettiği kanyonlara sulu kanyonlar denilir. Sulu kanyonlarda yapılacak canyoning aktiviteleri rafting, şelale geçişleri, su kaydıraklarında kayarak inmeler, su birikintilerine dalmaları içerir. Dolayısıyla sulu kanyonlarda yapılan ekstrem outdoor sporlarının hem riski, hem de eğlencesi çok daha fazladır.
Canyoning (Kanyon Geçişi) Nasıl Ortaya Çıktı?
Bütün diğer outdoor aktiviteleri gibi canyoning de temel olarak Amerika ve Avrupa’da doğmuştur.
Dünyada modernleşmenin beraberinde getirdiği yeni yaşam şekli, insanları başta çevre sorunları olmak üzere yoğun iş hayatı, trafik, stres, çevre sorunları gibi çağımızın sorunlarıyla karşı karşıya bırakmıştır.
18.-19. Yüzyılda Avrupalı ( İngiliz ve Fransızlar başta olmak üzere ) zenginlerin boş zamanlarını değerlendirme ve rutinlerini yeni maceralarla süsleme arayışı neticesinde bir spor sayılmaya başlayan dağcılık, 1931 yılında Uluslararası Dağcılık Federasyonları Birliği ( UIAA – Union Internationale des Associations d’Alpinisme ) , nin kurulmasını takiben de uluslararası bir spor dalı hüviyeti kazanmıştır.
Belirli teknik ve emniyet önlemlerinin hızla gelişmesine paralel kendine özgü disiplini ve ilkeleri olan yaygın bir spor dalı olan dağcılık; günümüzde halen en yaygın spor branşlarından biri olmasına rağmen, bu spora eklenebilecek yeniliklerin azalması ve yeni neslin yeni doğa sporlarına daha fazla ilgi duyması nedeniyle yavaş yavaş popülaritesini kaybetmeye başlamıştır. Ancak ulaşılmaz görülen dağların, dağcılık sporu ile yaygınlaşan keşifleri ve yine bu sayede saklı güzelliklerin bir bir keşfedilmesi özellikle canyoning (kanyon geçişi) sporunun başlangıcında ve yaygınlaşmasında mihenk taşı olmuştur.
Her ne kadar kullanılan malzemeler benzerlik gösterse de zamanla Canyoning, aslında farklı branş ve disiplinleri de içinde eş zamanlı olarak barındırması ve gerek icra süresi ve gerekse zorluk yelpazesindeki genişlik sebebi ile özel teknik ve beceri gerektiren bambaşka bir branş hüviyetine kavuşmuştur. Kanyon geçişi günümüzde özellikle doğa sporlarına düşkün olanların ilgisini çekmektedir.
Canyoning (Kanyon Geçişi) Nasıl Yapılır?
Kanyon Geçişi nasıl bir spordur? Kanyon geçişi yapılacak aktivitenin zorluk derecesi ve coğrafyanın yapısına göre tek kişi veya grup halinde yapılabilmektedir. Birçok kanyon içerisinde; yüksek debili su akışı ve şelalelerin oluşturduğu derin çukurlar, yüksek ve sarp kaya duvarları, dar boğazlar ve keskin kayalar bulundurur. Saatler içerisinde tamamlanabilen geçişlerin yanında süresi günlerle ifade edilebilen kamplı kanyon geçişleri de yapılabilmektedir.
Günümüzde özellikle rafting, derin geçişler, tehlikeli ırmak geçişleri, tırmanma, kaya tırmanma, yüzme, atlama, zorlu trekking gereksinimi gibi zorlu outdoor aktivitelerini kapsayan kanyon geçişleri çoğunlukla profesyonel ekipler nezaretinde gruplar halinde yapılmaktadır.
Kanyon geçişi doğal zorluklar ve tehlikeler içerir dolayısıyla tehlikeli bir spordur. Tehlikeli outdoor sporlarının yapılması için ise her zaman önce teorik eğitim, sonrasında mümkünse pratik güvenlik ve yaşam eğitimi alınması gerekir. Çünkü medeniyetten ve tekniğin getirdiği kolaylıklardan uzak, zor ve engebeli ortamlarda yapıldığından yol ve yön bulma yanında zor koşullarda hayatta kalabilme becerileri ile birlikte üst düzey psikolojik yeterlilik ve hazırlık gerektirir.
Canyoning Riskleri Nelerdir?
Derin kanyonlarda yalpan her türlü aktiviteyi içine alan kanyon geçişi sporunda saatler içerisinde tamamlanabilen geçişler olabileceği gibi günler süren kamplı kanyon geçişleri yapılmaktadır.
Kanyon geçişinin dağcılık sporu sonrasında geliştiğini yukarıda açıklamıştık. Ancak en yakın branş olarak dağcılık gözükmekle birlikte, tek başına dağcılık bilgi ve deneyiminin fazla bir şey ifade etmediği bir branş olarak Canyoning; özel disiplin ve donanım gerektirdiği gibi, doğa şartlarının anlık değişikliklerine olan yüksek duyarlılığı sebebi ile de farklı beceri ve deneyimler gerektirir.
Birçok spor branşı en fazla birkaç saatte son bulurken bazı kanyon geçişlerinin haftalar ile ifade edilebilecek uzunlukta süreler ile yapılabiliyor olması ve yarattığı zor koşulların uzun süreler devam etmesinin insan psikolojisindeki yıpratıcı etkisi ile birlikte, branşın doğasında bulunan sürekli belirsizlik durumu da ayrı bir mücadele sahası yaratmaktadır.
Bütün outdoor aktivitelerinde güvenlik öncelikle sizin sorumluluğunuzdadır. Hiçbir makale veya video doğru eğitim ve deneyimin yerini alamaz. Kendi kişisel güvenliğinizi ön planda tutun. Her durumda doğadan taraf olun. Lütfen sadece okuduğunuz makale değil outdoor ve doğaya dair yayınlanmasını ve irdelenmesini istediğiniz her konu hakkında iletişim sayfamızdaki bağlantıları kullanarak bize yazın. http://www.turkeyoutdoor.org
