ADIYAMAN GEZİ REHBERİ 4. YAZI

Outdoor Türkiye

Türkiye’nin Outdoor Sayfası olarak özellikle outdoor turizminde büyük eksiklik olarak gördüğümüz illerin tek tek tanıtımı, illerde yapılabilecek outdoor aktiviteleri, outdoor ürün satan firmalar, kamp alanları, doğal güzellikler, yürüyüş rotaları gibi bütün bilgileri içeren bir yazı dizisine başladık.

Bu yazı dizimizde bulunduğunuz veya tatil amaçlı gittiğiniz ilde öncelikle yapabileceğiniz doğa aktivitelerinin, aktivite bölgelerinin, kamp alanlarının, tarihi ve turistik mekanların tam ve en geniş listelerini oluşturup okuyucumuzun kullanımına sunuyoruz.

Özellikle yaz aylarında tatilciler, kampçılar, doğa severler, karavancılar için en çok aranan bilgileri derlemeye gayret gösteriyoruz. Listede gördüğünüz eksiklikleri ve eklenmesini istediğiniz bilgileri iletişim sayfamızda bulunan kanallardan bize ulaştırabilirsiniz.

Adıyaman’da bulunan tarihi turistik ve doğal yerlerin listesi ve tanıtımı, Adıyaman mutfağını oluşturan lezzetler için aşağıdaki yazılarımıza göz atın.

• Adıyaman Gezi Rehberi 1 .Yazımız: Adıyaman Tanıtım ve Gerekli Bilgiler
• Adıyaman Gezi Rehberi 2. Yazımız: Adıyaman Gezilecek Yerler
• Adıyaman Gezi Rehberi 3. Yazımız: Adıyaman Nemrut Dağı Tanıtımı
• Adıyaman Gezi Rehberi 4. Yazımız: Adıyaman’da Kültür ve Sanat
• Adıyaman Gezi Rehberi 5. Yazımız: Adıyaman Kamp Alanları
• Adıyaman Gezi Rehberi 6. Yazımız: Adıyaman Outdoor ve Doğa Aktiviteleri
• Adıyaman Gezi Rehberi 7. Yazımız: Adıyaman Yemek Rehberi

Adıyaman Kültür ve Sanat

Adıyaman, çeşitli medeniyetlere sahne olmuş, bir çok kültürün yoğrulup, özleştiği; sözü, giyim-kuşamı, oyunu, düğünü ve hayatın çeşitli dönemleri ile ilgili adet ve inançları, misafirperverliği, insan sevgisi ve gösterdiği özen, halısı, kilimi, cicimi ve heybesiyle zengin kültürel değerlere sahip bir ildir.

Muhtelif efsaneleri, türkü ve manileri, türbeleri, halk oyunları, giyim-kuşam ve el sanatlarının halk kültürü içinde önemli yeri vardır. Özellikle türküleri  ve  halk oyunları, Türkiye çapında ünlüdür.

Adıyaman Türkü Ve Manileri

Tüm Anadolu insanı gibi, Adıyaman insanı da güncel yaşantısını, sevinç ve acılarını türkü ve manilerle dile getirir. Düğün, taziye ve mesire yerei gibi toplulukların oluşturduğu mekanlarda kimi eğlence, kimi ağıt kabilinde türkü ve maniler söylenir.

Türküler çoğu kez saz (bağlama) eşliğinde söylenirken maniler genellikle müziksiz terennüm edilir. Bazen türküler söylenerek halaylar çekilir. Adıyaman’ın Türkiye çapında ünlenmiş bir çok türküsü vardır.  Türküler, genellikle uzun hava ve ağıt türündendir. ünlü türküleri arasında “Gölbaşına Vardım, Altın Yüzüğüm Kırıldı ve Türkmen Gelini” sayılabilir.

Fırat Nehri üzerin de demir çok türkü yakılmıştır. Bunlardan birinin öyküsü şöyle:

“Zamanın birinde Hamo Dayı, Fırat Nehrini geçerek Urfa’da askerliğini yapmakta olan oğlunu ziyaret etmek ister Fırat, İnsan ve hayvanların birlikte bindirileceği ilkel bir Sal ile geçilecektir.

Sala sabahın erken saatlerinde binilir. Ama nehrin tam ortasına gelindiğinde, salda bulunan bir atın ürkmesi ile Sal devrilir ve içindekilerle birlikte Hamo Dayıda boğulur. Ailesi, olaydan habersiz, günlerce onun yolunu gözler… Ama bir gün kara haber köye ulaşır… Dövülmeler, ağıtlar başlar….”

Adıyaman’da Giyim Kuşam

Kıyafetleri günümüzde de kırsalda kullanılmaktadır. Dağ köylerinde kıl kumaştan yapılmış şalvar, Aba denilen ceket ve yakasız gömlekten ibarettir. Ayakta çorap ve yemeni bulunmaktadır. Şalvar ve yakalı veya yakasız gömlekle bütünleşen kıyafetin üzerine “fillik kuşak “ denilen ipek, püsküllü, beyaz renkte bir kuşak sarılmaktadır.

Kadın ve erkek giyiminde yöremiz özelliklerini en iyi yansıtan, asırlar boyu süre gelmiş, günümüzde ise hemen hemen yok olmaya yüz tutmuş yöresel kıyafetlerimiz bugün sadece kırsal yöredeki halkımızca tüm özelliklerini muhafaza eder şekilde kullanılmaktadır.

Şehir merkezinde kadın ve erkek kıyafetlerine baktığımız zaman geleneksellikten tamamen uzaklaştığı ve modernleştiği dikkati çekmektedir.

Adıyaman’da Takılar

Adıyaman ili genellikle altın takılara büyük önem vermektedir. Ancak geleneksel takılar zamanla değişen zevkleri sonucu, yerini daha iyi işlenmiş takılara bırakmıştır. Maddi durumun farklılaşması nedeniyle de alternatif takılar çoğalmıştır.

Altın ya da gümüşten imal edilen bel kemeri önemli takılardandır. Çelen ismi verilen ve başın ön kısmından başlayıp iki yandan birbirine kavuşturulup arkadan kenetlenen altından imal edilen başlık da çok kullanılmaktadır. 8  ya da 10 gremmisenin altın bir zincir üzerine dizilerek elde edilen gerdanlık da geleneksel  takılar arasındadır.

Adıyaman El Sanatları

Yörede kanaviçe ve yazmalar hala yapılmaktadır. Köşkerlik ( yemenicilik ) ise gelişen teknoloji karşısında hemen hemen yok olmuştur. Adıyaman ilçe ve köylerinde aşağıdaki el sanatları yapılmaktadır.

Adıyaman ilçe ve köylerinde halı, kilim, heybe, hurç gibi yöre insanımızın sanat ve estetik zevkini, el becerisini yansıtan geleneksel el sanatları hem halkımızın kendi ihtiyaçlarını karşılamak hem de turistik meta olarak üretilmektedir.

Bunun yanında genç kızlarımızın, sözü dili, sayılabilecek yazma oyaları, kanaviçe nakışlarından yöremizde büyük önem ve değere sahiptir.

Günümüzde gelişen teknoloji karşısında varlığını koruyamayan köşkerlik (yemenicilik) hemen hemen yok olmuştur.

Adıyaman Halk Oyunları

Adıyaman yöresi halk oyunları, diğer halk oyunları yöreleri gibi bulunduğu bölgenin doğal şartlarının, inanışlarının, yaşanmışlıklarının müzik ve figürler ile tercümanı olmuştur. Yöre oyunları aşağıdaki gibidir,

•         Ağırlama
•         Hızlı Üçleme
•         Yavaş Üçleme
•         Goftan
•         Çep
•         Rışko
•         Ağır Sımsımi
•         Hızlı Sımsımi
•         Dik
•         Kadın Halayı
•         İki Ayak
•         Barış
•         Dingi
•         Düz Oyun
•         Göçer Oyunu
•         Hallaç Oyunu
•         Hasat Oyunu
•         Heilli Can
•         Kaynana Oyunu
•         Kımıl Oyunu
•         Sal Oyunu
•         Türkan
•         Pehlivan

Adıyaman Halk Oyunları kadın ve erkeğin yan yana yer aldığı bir karografiye sahiptir. Bu da Adıyaman Halk kültüründe kadının rolünü göstermesi açısından oldukça mühimdir.

Adıyaman Halk Oyunu Çeşitleri

• Sal Oyunu: Fırat nehrinde salla geçen düğün alayını konu alır.
• Düz oyun:  Fırat kenarında yanında çeşitliliği adamın kızına aşık olan, fakat kızı alamayan ve sevdasından hastalanan bir gencin serüvenlerini konu alır.
• Oyuna Davet: Düğünlerde gençlerin birbirlerini oyuna davet etmelerini konu alır.
• Hasat Oyunu: Ailece ekin biçen ve hasattan sonra yakınlarını ziyaret ve şölen düzenleyen çiftçi ailesini konu alır.
• Kımıl oyunu: Kımıl (Süne)  haşerenin ekinlere zarar vermesi sonucu meydana gelen kıtlığı ve halkın kımılla mücadelesini canlandırır.
• Göçer oyunu: Hayvancılıkla uğraşan bazı köylülerin yaz aylarında yaylalara göç etmelerini ve burada başlarında geçenleri canlandırır.
• Helli can: Helli adlı bir bey kızı ile rüyasında gördüğü ve daha sonra var olduğunu öğrendiği Can adlı gencin evlenerek mutlu olmalarını konu alır.
• Ağırlama: Düğünlerde yaşlı, ağırbaşlı ve hatırı sayılır kimselerin ağır ve gösterişli bir tempo ile oynadıkları oyun.
• Hallaç Oyunu: Pamuk atmaya gittiği evin kızına aşık olan bir hallacın serüvenini anlatır.
• Türkan: Sevdiği gencin dışında birine verilen Türkan adlı bir kızın yolda müsaade alarak iki rekat namaz kılıp ölmesi olayını canlandırır.
• Dingi: Güzel ve güçlü bir kızın ding  ding şeklinde ses çıkararak bulgur dövmesi sırasında aşık olan gencin hikayesi canlandırılır.
• Barış: Birbirilerine düşman aile yada aşiretlerin barışmalarını canlandırır.
• Kaynana Oyunu: Düğünde kaynananın gelinin önünde  eline Çömçe (Kepçe) ve ayna alarak oynamasını canlandırır.

Adıyaman Kırsal Alanda Yaşam Biçimi

Adıyaman ili mağara devrinden itibaren günümüze kadar çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir çok kültürün yoğrulup özleştiği; sözü, giyimi,kuşamı, oyunu, düğünü, ve hayatın çeşitli dönemleriyle (doğum,evlenme,ölüm) ilgili adet ve inançları, misafirperverliği insan sevgisi hayat felsefesi , dünya görüşü, halısı, kilimi, cicimi, heybesi ile zengin bir yaşayan halk kültürüne sahiptir.

Folklor açısından bilimsel alan araştırmalarına konu olabilecek birikime sahip, çoğu yerde rastlanmayacak kadar özgün ve zengin kültürel değerler hazinesi olan Adıyaman ili günümüze kadar detaylı yeterli bir çalışmaya konu olmamıştır. Ancak bilimsel araştırmalar için bir ön çalışma başlatılmış bulunmaktadır.

Türk ve yabancı bilim adamlarının yapmış olduğu arkeolojik kazılar neticesinde elde edilen bilgiler doğrultusunda milattan önceki dönemlerde bile insanların yaşadığı zengin medeniyetlerin varlığını kanıtlayan Pirin Mağaraları ve günümüze kadar tahrip olmadan gelebilen tarihi eserleri ile insanlık tarihi ve kültürü açısından açık hava müzesi hususiyetini haizdir. Folklorumuzun bugüne gelişinde bu yapının şüphesiz etkisi vardır.

Teknolojinin ilerlemesi ve iletişim araçlarının gelişip yaygınlaşması ile kültürlerin daha hızlı kaynaşması ve değişmesi arasında sıkı bir bağ vardır. Bu kaynaşma ve değişim sürecini, Adıyaman İlinin folklorik bir çok unsurlarında da görmek mümkündür. Bu değişime giyim-kuşam, örf, adet, gelenek ve göreneklerin yanı sıra değer yargılarında da rastlamaktayız.

Adıyaman Efsaneleri

Adıyaman mahalli kültürünü halk edebiyatı anlatıları açısından oldukça zengindir. Özellikle Adıyaman adının nereden geldiğine ilişkin efsaneler anlatılmaktadır. Buna ilişkin anlatılan en önemli efsane, YEDİYAMAN Efsanesidir.

Yediyaman Efsanesi

Çok eskilerde bu kentte oturan ve putlara tapan bir babayla yedi oğlu vardır. Bu yedi kardeş, putlara tapan babalarının dini inancını benimsemediklerinden, babalarının ava çıktığı bir gün putları kırarlar.

Baba, av dönüşü putların oğulları tarafından kırıldığını görünce onları birer birer öldürür,

Halk, yiğitlikleri ve mertlikleri nedeniyle, kahraman gözüyle baktığı bu kardeşlere, Yediyaman adını takmıştır.

Sonradan bütün bölgeye yayılan Yediyaman adı, zamanla değişerek Adıyaman şeklini alır.

Bugün şehrin güneyinde Yedikardeş diye bilinen ve yedi mezarın bulunduğu yer, halk arasında halen kutsal sayılmakta ve adaklar adanıp, mum yakılmaktadır.

Hısn-ı-Mansur Kale Efsanesi

Efsaneye göre, Adıyaman kalesinin orta yerinde mil üzerinde dönen bir köşk varmış. Su köşkte savaşı seyreden Arap kumandanının kızı, kaleyi kuşatan Türk kumandanını görür ve ona aşık olur. Kız Türk kumandanına haber göndererek kendisini almayı kabul ettiği takdirde kale anahtarını vereceğini söyler.

Bir gece gizlice Türklerin tarafına kaçan kızı, Türk kumandanı kabul eder ve kendisiyle görüşür. Bu sırada kız, elbiselerinin içinde bir şeyin kendisini rahatsız ettiğini söyler.

Elbiseleri çıkarıldığında kuru bir yaprağın vücudunu tahriş ettiği görülür. Bu duruma çok sinirlenen Türk Kumandanı “Baban seni kuru bir yapraktan dahi sakınır yetiştirdiği halde kendisine ihanet ettin. Kim bilir bize ne türlü ihanetler yaparsın”, diyerek kızı öldürtür. Kale ve şehri yaptığı hücumlarla ele geçirir.

Samsat Kalesi Efsanesi

Kommagene ülkesinin başkenti Samsat’ta oturan bir kral var. Kralın güzel kızına her ülkeden talipler gelir, hepsi de geniş topraklar, sonsuz paralar sunar kızın babasına. Kızıyla evlenmelerine izin versin diye . Kral içme suyu problemi bulunan şehre suyu kim önce getirirse kızı ona vereceğini söyler.

Yarışmacılar birbirleriyle çekişerek geceli gündüzlü düşünerek çalışırlar. Bir gün şehir halkı, yakınlarına kadar uzanan ve her gün ilerleyen dev su kanalları görür. Arkasından şehre hayat veren sular akmaya başlar. Arsameia’nın genç prensi bugüne kadar kalan su kanallarıyla şehre suları akıtır. Genç prensesle evlenerek çalışmalarının karşılığını SAMOSATA’dan alır.

Romalılar devrinde SEPTİMUS SEVERUS zamanında yaptırılan ve 2 bin yıllık bir geçmişe sahip olan Kalıta çayı üzerindeki (Cendere köprüsününde halk arasında bir öyküsü vardır.

Septimus Severus köprünün her ucunda iki adet olmak üzere dört sütun diktirir. Bu sütunlar kendisini, eşi JULİA DONNA, oğulları CARACALLA ve GETA’yı temsil eder. Ancak savaş sırasında Geta öldürülünce sütunlardan.birini yıktırır. Böylece köprünün bir tarafında iki, diğer tarafında bir sütun kalır. Bu nedenle köprüde halen üç sütun bulunmaktadır.

Adıyaman Kültür Turizmi

Adıyaman’da arkeolojik sit alanlarının sayısı 116, kentsel sit alanı sayısı 1, doğal sit alanları sayısı ise 3’tür. Adıyaman’da 237 adet tescilli kültür varlığı bulunmaktadır. İldeki kültür varlıkları dağılımına bakıldığında dini yapılar, kültürel yapılar ve kalıntıların yoğunluğu dikkat çekmektedir.

Bölgenin önemli kültür varlıkları arasında başta 1987 yılında UNESCO Dünya Miras listesine alınan Nemrut Dağı, tarihte Kommagene krallığının yazlık yönetim merkezi olarak geçen Arsemeia, Yeni Kale, Romalılar tarafından inşa edilen 1800 yıllık tarihi Cendere Köprüsü, Kommagene’li Prenseslerin anıt mezarı olarak geçen Karakuş Tümülüs’ü ve Adıyaman’ın 5 Km kuzeyinde yer alan Kommagene krallığının en büyük 5 kentinden biri olan Perre Antik Kenti dikkat çekmektedir.

Adıyaman İnanç Turizmi

Ulusal düzeyde ciddi bir turist kitlesine sahip olan İnanç Turizmi, Adıyaman’da yüksek bir potansiyele sahiptir. İlin İslam inancı bakımından önemli merkezleri olarak Samsat ilçesinde bulunan ve Türkiye’de medfun olduğu bilinen iki Sahabe-i Kiram’dan birisi olan Safvan Bin Muattal Türbe ve

Külliyesi, Gerger ilçesinde bulunan Üzeyir Peygamber’in makamı ve Adıyaman merkez ilçede bulunan Abuzer El Gaffari ve Mahmut El Ensari makamları karşımıza çıkmaktadır. İlde aynı zamanda Hristiyanlık inancı için önemli olan ve yıl içinde binlerce Süryani tarafından ziyaret edilen Mor Pedrus ve Mor Pavlus Kilisesi mevcuttur.

Adıyaman Doğa Turizmi

Sahip olduğu %17’lik ormanlık arazisi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en yeşil ili olan Adıyaman, doğa turizmi açısından da önemli bir potansiyele sahiptir. Abdulharap Gölü üzerinde yer alan

ve oluşumu yüzbinlerce yıl süren Yüzen Adalar, iki ila dört metre arasında değişen kalınlık ve ebatlarıyla bir doğa harikası olarak karşımıza çıkmaktadır. Rüzgârın yönüne göre hareket eden Yüzen Adalar’ın kimisi birkaç futbol sahası büyüklüğündedir.

İlin Gölbaşı ilçesinde bulunan ve sahip olduğu flora ve faunasıyla zengin olan Gölbaşı, İnekli ve Azaplı Gölleri Tabiat Parkı olarak tescil edilmiştir. Bölge aynı zamanda göçmen kuşların göç yolu üzerinde olup yaklaşık 57 kuş türünü barındırmaktadır. Kuş gözetleme kulelerinin yapıldığı bu alanda spor alanlarının altyapısının oluşturulması için (trekking, doğa yürüyüşü) çalışmalar devam etmektedir.

Adıyaman Av Turizmi

Adıyaman sahip olduğu coğrafi yapı, iklimi, bitki örtüsü ve yaban hayatı yönünden av turizmine en uygun illerimizden birisidir. Adıyaman turizmini çeşitlendirme kapsamında av turizmi ve kuş gözlemciliğindeki gelişmeler bu alanda büyük bir hareketlilik yaşanmasına sebep olmuştur. İlde artan bilinçli koruma sayesinde yaban keçisi sayısında yaşanan artışlar da bu hareketlenmeye katkı sağlamıştır. Önümüzdeki yıllarda Adıyaman’ın yaban keçisi ve avlanabilecek dağ keçisi popülasyonunda önemli bir potansiyele ulaşacağı varsayılmaktadır. İlde Şengil-Hisar Dağı, Bezar Dağı, Hallof (Yarlıca) Dağı, Akdağ, Zivar Dağı, Çetirge, Koru ve Ulubaba Dağı yaban keçisi avlanma alanları olarak belirlenmiştir. Bu yönüyle bölge yabancı avcılar açısından bir çekim merkezi niteliği taşımaktadır. İlin avcı profilinin %80’nini yabancı turistler oluşturmakta olup İl’e başta ABD olmak üzere Avrupa Birliği ve Rus vatandaşı avcılar gelmektedir.

Adıyaman Gastronomi Turizmi

Adıyaman mutfağı hıtap, çiğ köfte, içli köfte, Besni tavası, meyir çorbası, peynirli irmik helvası, zeytinyağlı baklava, bademli helva ve bademli baklava gibi yöresel lezzetleri ile Güneydoğu Anadolu bölgesinde kendisine özel bir yer edinmiştir. Özellikle Besni ilçesinin yöresel mutfağı, gastronomi turizminde gelecekte Gaziantep iline rakip olacak potansiyele sahiptir.

Adıyaman Sağlık Turizmi

Gerger ilçesi doğal hayatın korunduğu ender topraklardan birisi olup Sülüklü Göl ile sağlık turizmi alanında markalaşma potansiyeli son derece yüksektir. Çelikhan İçmesi mineral bakımından zengin şifalı suları ile yörede bilinen uğrak noktalarından birisidir.

Adıyaman Kültürel Kurumları ve Adıyaman Festivalleri için 2. sayfaya geçiniz.