Amasya’nın Kültürel Özellikleri Ve Değerleri

Amasya’nın Kültürel Özellikleri ve Değerleri, doğal güzellikleri ve tarihi dokusu birçok insanı kendisine hayran bırakmayı başarmıştır.

Amasya’nın kültürel özellikleri ve değerleri, yöresel kıyafetleri, türküleri, halk oyunları, gezilecek ve görülecek yerleri gibi birçok detaya bu yazımızdan ulaşabileceksiniz. Son dönemlerde yapılan restorasyon çalışmaları ile birlikte tarihi mimarisi ile de oldukça göz dolduran Amasya birçok kişiyi kendisine hayran bırakmayı başarmıştır. Sizlerde Amasya ilimizde dair bilgi almak ve merakınızı gidermek istiyorsanız başlıklar ve özet halinde bilgilere ulaşabilirsiniz. Peki, Amasya’nın kültürel özellikleri ve değerleri nelerdir? 

Amasya Kültürel Etkinlikleri (2021 Yılı)

Valilik Etkinlikleri’nin güncel hali için şu adrese bakabilirsiniz: (http://www.amasya.gov.tr/etkinlikler)

Etkinlikler
Adı	Yeri	Başlama Tarihi	Bitiş Tarihi
Bayrak Koşusu	Merkez	09 Mayıs	10 Mayıs
Ziyaret Kasabası Yayla Şenliği	Ziyaret	27 Mayıs	27 Mayıs
Merzifon Haftası	Merzifon	08 Temmuz	10 Temmuz
Uluslar arası Atatürk Kültür ve Sanat Haftası	Merkez	12 Haziran	22 Haziran
Beden Köyü Derneği Yayla Şenlikleri	Gümüşhacıköy	25 Haziran	25 Haziran
Ali Pir Civan Kültür, Sanat Şenlikleri	Gümüşhacıköy Sarayözü	02 Temmuz	02 Temmuz
İmirler Köyü Niyazbaba Şenlikleri	Gümüşhacıköy	09 Temmuz	09 Temmuz
Garip Hafız’ı Anma Günü	Gümüşhacıköy Gümüş	16 Temmuz	16 Temmuz
Kaba-Oğuz Köyleri Yayla Şenlikleri	Gümüşhacıköy	21 Temmuz	23 Temmuz
Tarihi İpekyolu Kültürel Etkinlikleri	Merkez	23 Temmuz	23 Temmuz
Karasavul Köyü Yayla Şenliği	Taşova	29 Temmuz	30 Temmuz
Gürsu Köyü Yayla Şenliği	Taşova	29 Temmuz	30 Temmuz
Yayla Şenliği	Taşova Destek	5 Ağustos	6 Ağustos
Çakırsu Köyü Yayla Şenliği	Taşova	13 Ağustos	14 Ağustos
1 Eylül Şenlikleri	Suluova	1 Eylül	1 Eylül
Piribaba Kültür ve Sanat Şenliği	Merzifon	9 Eylül	10 Eylül
Taşova Bamya Festivali	Taşova	16 Eylül	17 Eylül
Yöresel Cafer Dede Kültürel Etkinlikleri	MerkezUygur	17 Eylül	17 Eylül
Erkonaş Baba Kültür ve Sanat Etkinlikleri	Merkez Yassıçal	17 Eylül	17 Eylül
Hamamözü Geleneksel Karakucak Güreşleri	Hamamözü	23 Eylül	24 Eylül
Amasya Protokolü Anma Etkinlikleri	Merkez	20 Ekim	22 Ekim

Amasya’nın Kültürel Özellikleri

Amasya’nın kültürel özellikleri denilince ilk akla gelenler Amasya Elması, Borabay Gölü, Amasya Kalesi, Kral Kaya Mezarları, Ahşap Amasya Evleri, Darüşşifa ( Akıl hastalarının müzik ve su sesiyle tedavi edildiği ilk yer ) olsa da Şehzadeler Şehri olan Amasya’nın birbirinden güzel ve değerli birçok kültürel mirası bulunmaktadır. 

Amasya Yöresel El Sanatları

Ülkemizde yaygın olarak yapılan el sanatları, Amasya’da da varlığını sürdürmekte ve halkımızın geçimine yardımcı olmaktadır. Yöremizde devam eden el sanatları;

Amasya Yöresel El Sanatları  Halı – Kilim Dokumacılığı :

Halıcılık son dönemlerde yeniden yöre ekonomisine katkıda bulunan bir ekonomik faaliyet olmaya başlamıştır.Yassıçal Belde’si ve Sarıyar Köyü’nde üretim devam etmektedir.

Amasya Yöresel El Sanatları Teneke Semaver :

Yöre insanının çay içme alışkanlığı nedeniyle semaver yapımı pratik olarak geliştirilmiştir. Amasya yöresine özgü semaverlerin, değişik boylarda üretimi yapılmaktadır.

Amasya Yöresel El Sanatları Peştamal, Çarşaf Dokuma :

Merzifon yöresinde kamçılı tezgah diye bilinen tezgahlarda dokunur. Özellikle çarşaf, masa örtüsü, peştamal çeşitli şekil ve motiflerle süslenerek üretilmektedir.

Amasya Yöresel El Sanatları İğne Oyası :

Tüm yörede yaygındır. Özellikle yemeni oyalamak yanında, yaka çiçeği, mendil, fular, para kesesi vb. olarak zenginleştirilmiştir.

Amasya Yöresel El Sanatları Ağaç İşleri :

Oymacılık ve ağaç işçiliği, müzik aletlerinin (saz, ud, kanun vb.) yapımı yanında çeşitli tarım aletleri ve ev eşyaları da yapılmaktadır.

Amasya Yöresel El Sanatları Kırnap – Halat Eğirme :

Daha çok Gümüşhacıköy yöresinde yaşayan bir el sanatıdır. Kendir veya keçi kılından eğrilen ve yöre halkı tarafından kırnap adı verilen iplerden, çuval,kilim, heybe, torba ve çeşitli kalınlıklarda halat yapılmaktadır

Amasya Yöresel El Sanatları Sıcak Demir :

Demirden yapılan; balta, nacak, keser, sacayağı, bıçak vb. malzemeler olarak üretilir.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri

Yörede evlenme yaşı yirmili yaş civarıdır. Genellikle tek eşliliğin tercih edildiği yörede, akrabalarla evlendirme isteği ön plandadır. Mirasın bölünmemesi amaçlandığından alınacak gelinin veya damadın aynı kültürden, tanıdık bir yerden olması da etkendir.

Bir genç evlenme isteğini ailesine hissettirebilmek için, babasının ayakkabısının birisini ters çevirir, bazen de ayakkabıyı kapı eşiğine çivi ile çakar veya baba yanında iken ayakkabısını ters giyer (sağ ayakkabı sola, sol da ayakkabı sağa). Bu; ‘beni evlendirin’ anlamına gelir.

Genç kızlar, evlenme isteklerini bazen davranışlarındaki canlılıkla, bazen de aile fertleriyle geçimsizlik olarak dışa vururlar. Evlenemeyen kızların kısmetlerinin bağlı olduğuna inanılır ve açılması için evliyalara gidilip dua edilir, Cuma günleri selâ vakti kilit açılır. (bahtım böyle açılsın diye). Evlenecek çağa gelmiş erkek için, düşünülen kızın evine gidilir. Öncelikle kızdan su istenir, bardağın ve halıların temizliğine, evin düzenine bakılır. İzlenim olumlu ve gençler de birbirini beğenmişse birkaç gün sonra dünür gidilir ve buna ‘dünür düşme’ denir.

Erkek tarafının aile büyükleri, oğullarına almayı düşündükleri kız evine giderler. Yapılan sohbet içerisinde en yaşlı kişi konuya girer ve ‘Allah’ın emri Peygamberin kavliyle kızınızı oğlumuza istiyoruz’, kız evi de ‘kısmetse olur’ derler. Ancak, kız hemen verilmez, birkaç kez gidilir. Kız evi, kızı vermeye niyetliyse, erkek tarafını araştırıp soruşturduktan sonra, uygun görülmüşse, gelmeleri için haber gönderir.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Söz Kesme

Kız evinin davetinden sonra, erkek tarafı aile büyükleri, bir araya gelerek kız evine giderler. Bu toplantıda gelin ve damada ‘söz yüzükleri’ takılır. Nişan, düğün tarihleri, kız evinin istekleri konuşulur ve karara bağlanır. Söz kesildikten sonra, gelin ve damat adayı tarafından orada bulunanların elleri öpülür, dualar okunur. Bütün işlerin tatlılıkla gitmesi için şerbet içilir veya lokum yenir.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Eksik Görme

Gelin adayı, annesiyle birlikte, erkek evince, alış-verişe götürülür. Takı ve eşyalar yanında, nişan kıyafeti ve düğün için gelinlik, ayrıca kız tarafının yakınlarına da hediyelik gömlek, elbiselik, çorap vs. alınır. Buna ‘eksik görme’ denir.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Nişan

Genellikle hafta sonları kız evinde yapılır. Nişana davet için, erkek evinden birisi çıkar ve davet ettiği her eve bir şeker veya davetiye verir. Daveti yapan kişiye ‘okuyucu’ denir.

Kız evinde, gelenlere yemekler verilir, getirilen hediyeler, sesi gür biri tarafından bağırılarak çevreye duyurulup orta bir yerde oturan gelinin başında çevrilir (töre çevrilmesi), takılar takılır. Nişanlılık süresinde, dini bayram olursa kız evine kurbanlık ve hediyeler gönderilir.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Düğün

Erkek evinde, davul-zurna ekibi cuma gününden itibaren çalmaya başlar, düğün evinin belli olması için bayrak dikilir, düğün kahyası, yiğitbaşı tespit edilir. Gelin ve damat adayları tarafından sağdıç (gelin ve damadın düğün boyunca her işini takip eden tecrübeli bir kişi) seçilir. Gelen misafirlere yemek ikram edilir. Buna danışık yedirme denir.

Cumartesi günü, köyde ise geniş bir mekan, şehirde ise düğün salonunda kız ve erkek tarafları bir araya gelir. Müzik eşliğinde eğlenilir, davetlilere ikramlar yapılır. Düğün, gelin ve damada takı takılması ile son bulur. Bütün masrafları erkek evi karşılar.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Kına Gecesi

Cumartesi akşamı kız evinde kına gecesi yapılır. Kızın annesi tarafından karılan kına, bir tepsi ortasına konulup etrafına mumlar dikilir. Bulunulan mekanın orta kısmına oturan geline kına seti giydirildikten sonra kına türküleri ve ilahilerle gelin ağlatılır. Avucuna altın konularak geline kına yakılır.

Davul zurna eşliğinde damatla birlikte kız evine kına almaya gelinir. Karılmış olarak hazır duran kına, etrafında mumlar, çerez, havlu, mendil konulan tepsi içerisinde damadın sağdıcına satılır. Kına alındıktan sonra (köy ise kız evinden bir de tavuk alınarak) oynaya oynaya erkek evine dönülür.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Damat Kınası

Damada kına yakılırken; sağdıç parmağını kınaya banarak elini yukarı kaldırır, bir iki üç diye saydıktan sonra bekar gençler kınalı parmağa ulaşmaya çalışırlar. Kim önce kınayı almışsa ilk onun evleneceğine inanılır. Kalan kına damadın arkadaşlarına dağıtılır (darısı bekarların başına olsun diye).

Kına gecesinde gelinin ve damadın yanında arkadaşları kalır, bu gecede gelinin ayakkabısının altına bekar kızların isimleri yazılır, kimin ismi silinirse onun evleneceğine inanılır.

Amasya Yöresel Evlenme Adetleri: Gelin Alma

Pazar günü, gelin getirmek üzere gelin arabası süslenir. Akraba, arkadaş, komşu, ve ahbaplara ait araçlardan oluşan konvoyla, gelin evine hareket edilir. Kız evince, gelen araçlara yemeni, şifon, havlu gibi hediyelik takılır.

Gelin alıcılardan, genç kızlar bahşiş almak için kapıyı açmazlar ve gelin sandığının üstüne de otururlar. Düğün kahyasınca bahşişler verilir, kapılar açılıp gelinin çeyizi taşınır. Gelin çeyizi yüklenirken alınan “müjde yastığı” damat evine getirilip (gelin geliyor anlamındadır) evde bekleyen kaynanaya bahşiş karşılığı verilir. Gelinin beline, erkek kardeşi kırmızı ‘kardeş kuşağı’ nı bağlar. Gelin, yakınları ile vedalaştıktan sonra babası tarafından gelin alıcılara teslim edilip dualar okunur.

Gelin gezdirilerek damadın evine getirilir. Kaynata, bahşiş vermeden gelin arabadan inmez. Gelin eve girmeden, damat yüksek bir yerden gelinin üzerine çerez ve bozuk para serper veya kaynana içinde bozuk para bulunan bir çömleği kırar (kötü huylardan kurtulsun, bolluk olsun diye). Gelin; kuzu postuna bastırılır (kuzu gibi olması için). Eline verilen yağı, kapı eşiğine sürer (yağ gibi eriyip evine ısınsın diye). Üzerine basıp geçmesi için ayağının altına demir leğen konulur (demir gibi sağlam olsun diye).

Gelin içeriye girdikten sonra, kendi çeyiz sandığının üstüne kıbleye doğru oturtulur, kucağına erkek çocuk verilir. Gelin, kaynanaya, görümcelere ve orada bulunanlara şeker verir (tatlı dilli olalım diye). Çevreden gelin görmeye gelinir.

---

Amasya Türküleri

• Amasya’nın Dağları
• Amasyalı Zileli
• Bulguru Kaynatırlar
• Çıktım Yaylaları Gezdim
• Değme Felek
• Evlerine Vardım Kapı Sürgülü
• Geline Bakın Geline
• Haleylim Sevdiğim
• Irmaktan Geçemiyom
• Kilo Kilo Elmalar
• Yarinen Gezdiğim Dağlar
• Yeşil Akar Amasya’nın Irmağı
• Dedem Beni
• Eşimden Ayrıldım

---

Amasya Yöresel Adetleri: Asker Uğurlama

Askere gidecek gençleri; haftalar öncesi akraba, komşu ve ahbaplar sırayla yemeğe davet eder, harçlık, giyecek gibi hediyeler verirler. Gençler askere gidecekleri gün bütün yakınları tarafından davul – zurna eşliğinde halaylarla, dualarla uğurlanır.

---

Amasya Yöresel Halk Oyunları :

Genellikle düğünlerde, kına gecelerinde, özel gecelerde ve askere giden geçler uğurlanırken oynanmaktadır.

Amasya Yöresel Oyunlar Yelleme :

Bu oyun daha çok askere giden gençler tarafından oynanır. Özünde yiğitlik duygusu taşımaktadır.

Amasya Yöresel Oyunlar Mahir Çavuş :

Mahir Çavuş, Amasya’nın Göynücek İlçesi’nde yaşamış olan bir yiğittir. İlçenin bir köyünde yaşayan bir kıza sevdalıdır. Onların sevgisine ithaf edilen bu oyun, yöre halkı tarafından halen oynanmakta, benimsenip sevilmektedir.

Amasya Yöresel Oyunlar Sim Sim :

Ateş etrafında dönülerek, bir el arkada, diğeri havaya kaldırılarak davul-zurna eşliğinde oynanır. Diğer oyuncu kendini göstermeden ortada oynayan kişiye vurarak kovmak amacıyla, nara atarak hızlı bir şekilde oyuna girer ve gösterisini yapar. Burada önemli olan, oyuncunun hareketlerinin çabukluğu ve oyunundaki estetiktir. Ayrıca, anlaşan iki oyuncu karşılıklı gösteri yaparlar.

Diğer Amasya Yöresel Halk Oyunları:

• Narilli (Narey)
• Topal Kız (Sırıklı)
• Noktalı
• Karlıdağlar
• Kasap Oyunu
• Temürağa
• Küstahlı
• Sarhoş Halayı
• Manili
• Dallihe
• Esen Yel
• Semah
• Mektepli
• Yanlama
• Yelleme (Sallama)
• Burçak Tarlası
• Köroğlu Halayı
• Tanakul
• Çerkez Halayı
• Oduncular
• Amasya Ağırlaması
• Düz Ağırlama
• Hoşbilezik
• Sarıkız
• Tamzara
• Candarma

---

Amasya Yöresel Adetleri: Sünnet Düğünü

Sünnet düğünleri genellikle hafta sonları yapılır. Sünnet olacak çocuk hamama götürülür. Sünnet elbisesi giydirilir. Gelen davetlilerle birlikte araç konvoyu oluşturulur, sünnet olacak çocuğa ve arkadaşlarına çevre gezisi yaptırıldıktan sonra eve getirilerek sünneti yapılır. Gelen davetliler, çocuğu ziyaret ederek hediyelerini verirler. Yemekler ikram edilir, sazlı sözlü eğlenceler yapılır. Ayrıca mevlit okutarak sünnet yapanlar da vardır.

Amasya’nın Kültürel Özellikleri Ve Değerleri hakkında daha detaylı bilgi için izleyen sayfaya geçiniz.