Erzurum

Erzurum Hakkında Bilgiler:

Erzurum, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, tarih ve doğanın iç içe geçtiği muazzam bir şehirdir. Erzurum ilinin merkezi konumundaki bu şehir, zengin tarihine ve doğal güzelliklerine ev sahipliği yapmaktadır. Erzurum, hem kış sporları tesisleriyle ünlü hem de tarihî eserleriyle göz kamaştıran bir destinasyondur.

Erzurum, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan tarihi ve kültürel zenginliklere sahip bir şehirdir. İşte Erzurum’u tanıtan bazı temel özellikler:

1. Tarihî Zenginlikler: Erzurum, tarihi boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Selçuklu ve Osmanlı İmparatorlukları dönemine ait tarihi eserler, şehrin kültürel dokusunu zenginleştirir.

2. Palandoeken Dağı: Erzurum’un simgelerinden biri olan Palandoeken Dağı, kış turizmi için önemli bir destinasyondur. Palandöken, kış sporları tutkunları için kayak ve snowboard imkanları sunmaktadır.

3. Çifte Minareli Medrese: Selçuklu mimarisinin güzel bir örneği olan Çifte Minareli Medrese, Erzurum’un tarihî dokusunu yansıtan önemli bir yapıdır.

4. Erzurum Kalesi: Şehrin merkezinde bulunan Erzurum Kalesi, tarihi geçmişi ile dikkat çeken bir savunma yapısıdır. Kale, şehre yüksek bir noktadan hakim bir konumda yer alır.

5. Yemek Kültürü: Erzurum mutfağı, özgün lezzetleri ile ünlüdür. Cağ kebabı, mıhlama, pastırma gibi yöresel yemekler, şehrin zengin mutfak kültürünü yansıtır.

6. Ünlü Eğitim Kurumları: Erzurum, önemli üniversiteleri ve eğitim kurumları ile bilinir. Atatürk Üniversitesi, şehirdeki en büyük üniversite olup bölgedeki genç nüfusa eğitim imkanları sağlar.

7. Soğuk İklimi: Erzurum, kış aylarında soğuk ve karlı bir iklimle bilinir. Bu özelliğiyle kış turizmi açısından cazip bir destinasyondur.

Erzurum, tarihi, kültürel ve doğal güzellikleriyle Türkiye’nin önemli şehirlerinden biridir.

Etimoloji ve Tarihî İzler: Erzurum’un ilk bilinen adı, Doğu Roma İmparatoru II. Theodosius’un ismiyle ilişkilidir. Bilinen en eski adı Theodosiopolis olan şehir, zamanla farklı medeniyetlerin etkisi altına girmiştir. Ermenilerin “Karin” olarak adlandırdığı şehir, Romalıların istilası öncesi önemli bir yerleşim yeri olarak bilinir. Türkler ise 11. yüzyıldan sonra şehre “Erzen” adını vermiştir, ve bu ad zaman içinde bugünkü “Erzurum” halini almıştır.

Coğrafi Güzellik ve Dağlarla Çevrili Şehir: Erzurum, muazzam doğal güzelliklere sahip bir coğrafyada konumlanmıştır. Şehir merkezi, batısında ve güneyinde uzanan Palandöken dağlarının eteğine kurulmuştur. Erzurum’un çevresi dağlarla çevrili olup, kuzeyde Dumlu, güneyde Palandöken Dağları ile çevrilidir. Anadolu’da deniz seviyesinden en yüksek yerleşim yeri olma özelliğine sahiptir.

Eğitim: Erzurum, eğitimde de önemli bir merkezdir. Atatürk Üniversitesi ve Erzurum Teknik Üniversitesi, yükseköğretimde kentin öne çıkan kurumlarıdır. Aynı zamanda, Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı okullar ve Halk Eğitim Merkezi aracılığıyla sağlanan yaygın eğitim ile şehirde eğitim alanında geniş bir yelpaze sunulmaktadır.

Erzurum’un Konumu ve Bölgesi: Erzurum, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır. Yüksek bir yaylanın güneybatı bölümünde konumlanmıştır. Şehir merkezi, Palandöken Dağları’nın batı ve güney eteklerine kurulmuştur. Erzurum’un batısı ve kuzeyi genellikle açık, ova görünümündedir. Şehir, doğal güzellikleri ve tarihi zenginlikleriyle bilinen önemli bir turistik destinasyondur.

Erzurum’un yüzölçümü bakımından Türkiye’nin en büyük dördüncü ili olma özelliği vardır. Toplam yüzölçümün %64’ü dağlık, %20’si plato, ve %12’si yayla şeklindedir. Erzurum’un bir kısmı Karadeniz Bölgesi’nde yer alırken, diğer bir kısmı ise Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunmaktadır. Şehir, Anadolu’da deniz seviyesinden 1959 metre yükseklikteki tek büyük yerleşim yeridir.

Erzurum’un Çevresi ve Komşuları: Erzurum’un kuzeyinde Rize ve Artvin, kuzeydoğusunda Ardahan, batısında Bayburt ve Erzincan, doğusunda Kars ve Ağrı, güneyinde ise Bingöl ve Muş illeri ile komşudur.

Ulaşım: Erzurum’da bir havaalanı bulunmaktadır. Ayrıca, doğu-batı eksenli demiryolu hattı da şehri geçmektedir. Doğu-batı ve kuzey-güney yönünde geniş bir karayolu ulaşım ağına sahiptir. İpek Yolu’nun geçiş güzergahında olması, tarih boyunca bölgenin önemli bir yerleşim alanı olmasına katkı sağlamıştır.

Erzurum’da Gezilecek Yerler: Erzurum, zengin tarihî ve kültürel mirasıyla dikkat çeker. Şehirde gezilecek birçok yer bulunmaktadır. Öne çıkan bazı turistik yerler şunlardır:

• Yakutiye Medresesi: Selçuklu mimarisinin güzel bir örneği olan medrese.
• Çifte Minareli Medrese: Mimari güzellikleri ile ünlü tarihi bir medrese.
• Erzurum Kalesi: Tarihi kale, şehre hakim bir konumda bulunmaktadır.
• Atatürk Üniversitesi Botanik Bahçesi: Doğal güzelliklere sahip botanik bahçe.
• Palandöken Kayak Merkezi: Kış sporları için popüler bir merkez.

Erzurum’un tarihî atmosferi ve doğal güzellikleri, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunmaktadır. 

Erzurum’da yapmadan dönme!

Erzurum, oltu taşı, Tortum Şelalesi, Palandöken Kayak Merkezi ve cağ kebabı gibi özellikleriyle tanınır. Ayrıca, şehrin tarihi yerleri, yöresel lezzetleri ve antik kentleri de Erzurum’a özgü bir güzellik katmaktadır.

1. Erzurum’da Abdurrahman Gazi Türbesi’ni ziyaret et.
2. Alvarlı Efe Hazretleri’nden birkaç gazel dinle.
3. Palandöken’de kayak yap.
4. Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi, Taşhan’ı gez.
5. Tabyalar’dan şehri seyret (Aziziye ve Mecidiye Tabyaları önemli).
6. İspir’e düşerse rafting yap.
7. Tortum Şelalesi ve Gölü’nü gör.
8. Narman Peri Bacaları’nı keşfet.
9. Oltu’da Cağ kebabı ye, Oltu Kalesi’ni ziyaret et.
10. Ilıca ve Pasinler Kaplıcaları’na gir.
11. Hınıs Kanyonları’nı gör.
12. Çobandede Köprüsü’nden geç.
13. Cennet Çeşmesi ve Dabakhane Çeşmesi’nde su iç.
14. Aşıklar Kahvesi’nde otur, hekat dinle.
15. Eski Erzurum Evlerinde otur.
16. Cağ Kebap, Hıngel, Su Böreği, Kesme Aşı, Ayran Aşı, Lor Dolması ve Kadayıf Dolması tadına bak.
17. Palandöken’de gece gündüz kayak yapmanın keyfini çıkar.
18. Tabyaları ziyaret et, Nene Hatun’un mezarını gör.
19. Tortum Gölü ve Şelalesi’ni keşfet.
20. Narman Peri Bacaları’nı gör.
21. Öşvank Manastırı’nı ziyaret et.
22. Erzurum Kalesi, Saat Kulesi, Çifte Minareli Medrese, Ulu Cami ve Üç Kümbetler gibi tarihi dokuları gez.
23. Erzurum Kongre Binası ve Atatürk Evi’ni ziyaret et.
24. Cağ kebabı, kadayıf dolması ve limonlu çay tadını çıkar.
25. Oltu taşı hediyelikleri al.

Unutma, bu güzellikleri keşfetmeden ve lezzetleri tatmadan Erzurum’dan dönme!Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Ulu Cami

Erzurum’da Bulunan Tarihi Kaleler ve Kuleler

Erzurum, tarihin derinliklerine ışık tutan birçok önemli kale ve kuleyi barındıran bir şehirdir. Bu yazıda, Erzurum’da keşfedilecek tarihi zenginliklere odaklanarak, şehrin eşsiz tarihini gözler önüne seriyoruz.

Erzurum’da Gizemli Geçmişe Sahip Tarihi Kaleler ve Kuleler

1. Erzurum Kalesi: Theodosios’un İmzası

Yeri: Erzurum İli, Yakutiye İlçesi, Mirzamehmet Mahallesi

Tarihçe: MS 415-422 yılları arasında Theodosios tarafından inşa edilen bu kale, geçmiş medeniyetlere tanıklık etmiştir. Osmanlı döneminde önemli onarımlar geçirerek günümüze ulaşmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Doğu-batı doğrultusunda yer alan iç kale, dikdörtgen bir plana sahiptir. Duvarlarındaki farklı taş işçiliği, geçirdiği onarımların izlerini yansıtmaktadır. Erzurum Müzesi tarafından yürütülen kazı çalışmaları, kaledeki tarihî zenginliği gün yüzüne çıkarmaya devam etmektedir.

Sur Kapıları:

• Erzincan Kapı
• Gürcü Kapı
• Tebriz Kapı
• Yeni Kapı

2. Erzurum Kalesi Surları: Tarihî İzlerle Dolu

Yeri: Merkez Yakutiye İlçesi, Camiikebir Mahallesi

Tarihçe: Kale surları, 15.07.1972 tarihinde taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Ebu İshak Türbesi’nden başlayarak restore edilen surlar, bugün hala sağlam bir durumda bulunmaktadır.

3. Güngörmez Kalesi: Doğanın İçinde Bir Tarih Hazinesi

Yeri: Erzurum İli, Merkez Yakutiye İlçesi, Güngörmez Mahallesi

Tarihçe: Erzurum KTVKK’nun 24.12.2009 tarihli kararı ile tescil edilen bu kale, doğal güzelliklerle çevrili bir tarih şaheseridir.

4. Pir Ali Baba Kalesi: Efsanevi Bir Hikayenin İzinde

Yeri: Erzurum’un 8 km güneybatısında, Tepeköy sınırları içinde

Tarihçe: Erzurum KTVKK’nun 28.08.2012 tarihli kararı ile taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Pir Ali Baba Türbesi, kalenin iç kısmında etkileyici bir yer tutmaktadır.

5. Değirmen Tepesi Kalesi: Tarihle Buluşan Nokta

Yeri: Erzurum İli, Merkez Yakutiye İlçesi, Çayırtepe Mahallesi

Tarihçe: Erzurum KTVKK’nun 27.09.2013 tarihli kararı ile tescillenmiş olan bu kale, tarihiyle bütünleşmiş bir yapıdır.

6. Kale Kalıntısı: Gizemli Geçmişin İzleri

Yeri: Erzurum İli, Merkez Yakutiye İlçesi, Akdağ Mahallesi

Tarihçe: Erzurum KTVKK’nun 21.11.2014 tarihli kararı ile taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

7. Kale ve Yerleşim Alanı: Tarihî Atmosferin Büyüsü

Yeri: Erzurum İli, Merkez Yakutiye İlçesi, Kırkgöze Mahallesi

Tarihçe: Erzurum KTVKK’nun 21.11.2014 tarihli kararı ile tescil edilen bu taşınmaz kültür varlığı, zengin tarihî geçmişiyle büyüleyici bir atmosfere sahiptir.

---

Aşkale İlçesi’nde Zamanın Derinliklerine Yolculuk: Tarihi Kaleler

Aşkale İlçesi, Erzurum’un gizemli tarihini yansıtan önemli kalelere ev sahipliği yapmaktadır. Bu yazıda, Aşkale’nin tarihi zenginlikleri arasında parlayan iki önemli kaleye odaklanacağız.

1. Tokça Kalesi: Sırlarla Dolu Kalıntılar

Yeri: Erzurum İli, Aşkale İlçesi, Tokça Köyü (40 km. güneyinde)

Tarihçe: Ne zaman ve kimler tarafından inşa edildiği hala belirsizdir.

Plan ve Mimari Özellikleri: Kale, köyün güneyindeki bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Tepenin köye bakan kısmında, kalenin duvarlarına ait kalıntılar yer almaktadır. Ancak, bu kalıntılardan kale planı hakkında net bilgi edinmek mümkün değildir. Duvarlar, harçsız bir şekilde üst üste konulmuş farklı boyuttaki moloz taşlardan oluşmaktadır. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak kayıtlıdır.

2. Küçükgeçit Kalesi: Urartu’nun İzinde

Yeri: Erzurum İli, Aşkale İlçesi, Küçükgeçit (Küçük Çağdarış) Köyü (17 km. doğusunda)

Tarihçe: Kalenin seramik verileri ve mimari özellikleri, Demir Çağı kalelerinin genel özelliklerini taşıdığını göstermektedir. Urartu dönemine ait olduğu düşünülen kale, kaya tüneli, anıtsal kaya nişi, sarnıç ve depo yapısı ile tipik bir Urartu yerleşimi olarak değerlendirilmektedir. Osmanlı Dönemi’nde III. Murat zamanında restore edilmiştir.

Plan ve Mimari Özellikleri: Yüksek bir tepe üzerinde konumlanan kalede sur duvarlarına rastlanmamıştır. Ancak kuzey ve kuzeybatı yönlerde sur temel yatakları bulunmaktadır. Su tüneli, kalenin alt kısmından akarsuya ulaşmak için inşa edilmiştir. Ayrıca tepenin üst kısmında sarnıç, depo yapısı ve anıtsal kaya nişi gibi önemli özellikler göze çarpmaktadır. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak kayıtlıdır.

---

Hınıs İlçesi’nde Geçmişin İzlerini Taşıyan Tarihi Kaleler

Hınıs İlçesi, zengin tarihi mirasıyla ön plana çıkan iki önemli kaleye ev sahipliği yapmaktadır. Bu yazıda, Hınıs’ın tarihi zenginliklerine ışık tutacak ve bu önemli kaleleri keşfedeceğiz.

1. Kazancı (Kurt) Kalesi: Yükseklerde Bir Tarih Mirası

Yeri: Hınıs İlçesi, Kazancı Mahallesi, 22 km kuzeybatısında.

Tarihçe: 2650 metre rakımda konumlanan bu kale, Doğu Anadolu’nun en yüksek kalelerinden biridir. Tepenin kısmen düzleştirilmesi ve doğal yapısına uygun bir şekilde inşa edilmiştir. Sur duvarlarının bazı kısımları hala ayakta durmaktadır. Kale, bölgedeki Tunç Çağı Kaleleri ile benzer özelliklere sahip olması nedeniyle Tunç Çağı’na tarihlenmektedir. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

2. Hınıs Kalesi: Hakim Bir Tepede Yükselen Tarih

Yeri: Hınıs İlçesi, Merkez Bahçemahallesi, Kocasu Çayının güneyinde.

Tarihçe: Kesin yapım tarihi bilinmeyen bu kale, hakim bir tepe üzerinde yer almaktadır. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Doğu kısmındaki duvarların sağlam olduğu, diğer yönlere doğru ise yer yer sur duvarlarının temel izlerinin bulunduğu gözlemlenmektedir. Ancak, kale büyük ölçüde yıkılmış ve harabe durumundadır.

Bu kaleler, Hınıs’ın zengin tarihini yansıtan önemli yapılar olup, ziyaretçilere geçmişin derinliklerinde bir yolculuk yapma fırsatı sunmaktadır.

---

Horasan İlçesi’nde Geçmişin İzlerini Sürmek: Tarihi Kaleler

Horasan İlçesi, eşsiz tarihî mirasıyla bilinen önemli kalelere ev sahipliği yapmaktadır. Bu yazıda, Horasan’ın tarihî zenginliklerini keşfedeceğiz ve bu ilginç kaleleri tanıtacağız.

1. Gökçe Gözetleme Kalesi: Tepelerin Hakimi

Yeri: Horasan İlçesi, Hızırilyas Mahallesi, 19 km kuzey.

Tarihçe: Bulunduğu tepeye uygun bir şekilde inşa edilen bu kale, tarihi yolu ve vadiyi kontrol altında tutma amacını taşımaktadır. Kiklopik tekniği kullanılarak yapılan kale, küçük bir gözetleme kulesi şeklindedir. Sur duvarları, 1-2 metre arasında değişen büyük taşlardan oluşmaktadır. Orta Çağ kalelerine benzeyen özellikleri nedeniyle bu döneme tarihlenmektedir. Erzurum KVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

2. Kale Kalıntısı (Yeşilöz-Velibaba-Yaylacık Mahalleri): Gizemli Tarih

Yeri: Horasan İlçesi, Yeşilöz-Velibaba-Yaylacık Mahalleri sınırları içinde.

Tarihçe: Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

3. Kale Kalıntısı (Tavşancık Mahallesi): Stratejik Bir Noktada Hikaye

Yeri: Horasan İlçesi, Tavşancık Mahallesi, Horasan-Karakurt yolunun 18. km.

Tarihçe: Kayalık bir alana kurulan bu kale, Aras Vadisi’ne hakim bir konumda stratejik bir yerde inşa edilmiştir. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

4. Yörükaltı Kale Kalıntısı: Doğanın ve Tarihin Buluşma Noktası

Yeri: Horasan İlçesi, Yörükatlı Köyü, 21 km kuzeybatı.

Tarihçe: Kuzeybatısında bir dere bulunan bu kale, duvarları 1-2 metre arasında değişen kalınlıklara sahiptir. Ana kayaya yapılan bu kale, Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Horasan’ın bu tarihi kaleleri, geçmişin hikayelerini ve stratejik önemini günümüze taşıyan önemli yapılar olarak dikkat çekmektedir.

---

İspir İlçesi’nde Zamanın Tanığı: Tarihi Kaleler

İspir İlçesi, tarihi zenginlikleri ve etkileyici kaleleriyle bilinir. Bu yazıda, İspir’in tarihî mirasını yansıtan önemli kaleleri keşfedeceğiz.

1. İspir Kalesi: Çağları Aşan Anılar

Yeri: İlçe merkezinde.

Tarihçe: İlçenin adını taşıyan kale, birçok onarımdan geçmiş ve son onarımında nehir kenarından toplanan taşlar kullanılarak alt kısmı yapılmıştır. İlk inşa edildiğinde moloz taşlardan yapılan kale, yıkıldıktan sonra ayakta kalan duvar kalıntıları üzerine kesme taşlarla örülmüştür. İçerisinde mescit, kule, ve şapel kalıntıları bulunmaktadır. Kesin yapım tarihi bilinmemekle birlikte Orta Çağ ve sonrasında yoğun olarak kullanılmıştır. Erzurum KVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

2. Pısırık Kalesi (Araköy Kalesi): Stratejik Bir Gözcü

Yeri: İspir İlçesi, 2457 metre rakımda.

Tarihçe: Doğu-batı doğrultulu olarak kurulan kale, Ovacık çukurunu kontrol altında tutmak için stratejik bir konumda yer alır. Horasan harcı kullanılarak inşa edilen sur duvarları “kurtin” ve “bastiyonlarla” güçlendirilmiştir. Sur duvarlarının kalınlığı 1.70 metre, ayakta kalan duvar yüksekliği 2.55 ile 3 metre arasında değişmektedir. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

3. Gözetleme Kulesi: Çoruh Vadisi’ne Hakim Bir Nokta

Yeri: İspir İlçesi, İkisu Mahallesi.

Tarihçe: Çoruh Vadisi’ne hakim bir noktada, arazi yapısına bağlı olarak kayalığın üst kısmına yapılmış gözetleme kulesidir. Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

4. Kale Kalıntısı (Özlüce Mahallesi): Gizemli Tarih İzleri

Yeri: İspir İlçesi, Özlüce Mahallesi.

Tarihçe: Erzurum KTVKK tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiş olan bu kale kalıntısıyla ilgili daha fazla bilgi bulunmamaktadır.

İspir İlçesi’ndeki bu tarihi kaleler, bölgenin zengin geçmişini yansıtan ve ziyaretçilere tarihi bir yolculuk yapma fırsatı sunan önemli yapılar olarak öne çıkmaktadır.

---

Karaçoban İlçesi’nde Göz Kamaştıran İki Tarihi Kale

Karaçoban İlçesi, Bozyar ve Kuşluca mahallelerinde bulunan iki etkileyici tarihi kalesiyle dikkat çekmektedir. Bu yazıda, Bozyar Kalesi ve Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi’nin tarihî ve mimari özelliklerini keşfedeceğiz.

1. Bozyar Kalesi: Ovanın Hakimi

Yeri: Karaçoban İlçesi, Bozyar Mahallesi, Tungal Mezrası, Kaletepe Mevkiinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 22.12.2006 tarih ve 470 sayılı kararı ile 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Ovaya hakim konumda, tepenin zirve noktasında inşa edilmiş olan Bozyar Kalesi’nin sur duvarları tamamen tahrip olmuş durumda ancak temel izleri yer yer mevcuttur. Bazalt taşlardan yapılan kalenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir.

2. Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi: Tarihî Zenginliklerin İzinde

Yeri: Karaçoban İlçesi, 23 km güneybatısında, Hınıs Ovasının güneyinde, Kuşluca Mahallesi yaklaşık 2 km batısında.

Tescil Tarihi ve Durumu: Kale, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 18.08.2017 tarih ve 2774 sayılı kararı ile 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Tarihi ve Mimari Özellikler: Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi, demir çağında yapılmış olup Bizanslılar döneminde tekrar inşa edilerek, Malazgirt savaşında kullanılmıştır. En son 1134 yılında Muş beylerinden Alaaddin Paşa tarafından tekrar inşa edilen kale, yaşanan savaşlardan ve işgallerden dolayı oldukça tahrip olmuştur. Girişi güneybatı yönde olan kalede, Demir Çağı’na kadar uzanan mimari kalıntılar bulunmaktadır. Surların büyük bölümü tahrip olmuş, ancak güney taraftaki sur duvarları yer yer koruna gelmiştir. Güney taraftaki sur duvarları, iç sur ve dış sur olmak üzere ikili sur şeklinde dizayn edilmiştir. Düzgün olmayan moloz taşları ve horasan harcı kullanılarak yapılmıştır.

Karaçoban İlçesi’nde yer alan Bozyar Kalesi ve Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi, bölgenin tarihî zenginliklerini yansıtan önemli yapılar olarak hafızalarda kalacaktır.

---

Karayazı İlçesi’nde Bulunan Eldiktepe Kalesi

1. Eldiktepe Kalesi:
   • Yeri: Eldik Mezrası, Karakale Köyü, Karayazı İlçesi, Erzurum.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 15.06.2007 tarihinde 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
   • Mimari Özellikler: Eldiktepe Kalesi, Karakale Köyü’nde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Tescil edilmiş olması, bölgenin tarihî ve kültürel önemini vurgular. Kale, Orta Çağ dönemine ait olduğu düşünülen kalıntılara sahiptir. Mimari özellikleri, bölgeye ve döneme ait kültürel detayları yansıtabilir.

Eldiktepe Kalesi’nin tescillenmiş bir arkeolojik sit alanı olarak koruma altında olduğu düşünülür. Bu tür alanlar, tarihî geçmişi ve kültürel mirası anlamak için önemli kaynaklardır.

---

Köprüköy İlçesi’nde Bulunan Güzelhisar (Avnik) Kalesi

1. Güzelhisar (Avnik) Kalesi:
   • Yeri: Güzelhisar Köyü, Köprüköy İlçesi, Erzurum.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 14.07.1978 tarihinde 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
   • Tarihçe: Güzelhisar Kalesi, Orta Çağ’a damgasını vurmuş ve tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin egemenliğinde bulunmuştur. İlk olarak Urartular dönemine ait olduğu düşünülmekte olup, çeşitli dönemlerde Akkoyunlular, Gürcüler, İlhanlılar, Osmanlılar gibi pek çok farklı medeniyetin hüküm sürdüğü bir stratejik noktadır.
   • İnşa ve Yapı Özellikleri: Kale, sarp ve yüksek kayalıklar üzerine inşa edilmiştir. Üç surla çevrili olan kalede iç kale, komutanlar ve beylerin ikamet ettiği bölgeyi içermektedir. Sur kapıları, demirden yapılmış olup, iç kaleye seyyar merdiven ve köprülerle ulaşılmaktadır.
   • Stratejik Konumu: Güzelhisar Kalesi, bölgede stratejik bir konumda bulunmaktadır. Tarihi boyunca Anadolu’nun doğuya açılan en önemli geçit noktalarından biri olarak görev yapmıştır. Doğal bir geçit olan konumu, kaleyi zorlu mücadelelere sahne yapmış ve önemli kılmıştır.

Güzelhisar (Avnik) Kalesi, tarihî ve kültürel zenginlikleri ile bölge için önemli bir anıttır. Tescillenmiş olması, kalenin korunması ve kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılması adına büyük bir öneme sahiptir.

---

Narman İlçesi’nde Tarihi Kale ve Gözetleme Kulesi

Narman İlçesi, zengin tarihine ait izleri barındıran önemli yapıları içinde bulunduran bir bölgedir. İşte bu ilçede yer alan iki önemli tarihi yapı:

1. Sami Kale Köyü Kalesi

Yeri: Narman İlçesi’ne bağlı Samikale Köyü, doğusunda.

Tescil Tarihi ve Durumu: 10.03.1978 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kale, sarp kayalık bir tepe üzerinde konumlanmıştır. Dikdörtgen planlı olan kalenin iç kısmı yaklaşık 60×150 m. ölçülerindedir. Güney ve doğu kısımlarında kısmen ayakta duran kalıntılar ve sur duvarları bulunmaktadır. Çanak çömlek parçaları ve düzgün blok taşlar, Urartu yerleşimi izleri taşımaktadır. Esas yapısı ise Selçuklu ve Osmanlı dönemi işçiliğini yansıtmaktadır.

2. Kocakaya Gözetleme Kulesi

Yeri: Narman İlçesi’ne bağlı Başkale Köyü, 1,5 km. doğusunda, vadiye hâkim yüksek bir tepe üzerinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: 28.03.2014 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Yüksek bir tepe üzerine kurulmuş olan bu gözetleme kulesi, morfolojisine uygun bir şekilde inşa edilmiştir. Sur duvarlarının iç ve dış yüzeyleri düzgün kesme taş kaplama, iç kısımlar ise kireç harçla karıştırılmış moloz taş dolgulu olarak yapılmıştır. Sur duvarlarının bazı kısımları hala ayaktadır, bu duvarların bazı yerlerinde 4 m. uzunluğunda ve 2,5 m. yüksekliğinde olduğu belirlenmiştir. Kalenin batı eteklerinde yoğun yerleşim izleri ve çeşitli dönemlere ait seramik parçaları bulunmaktadır. Bu kalenin Erken Tunç Çağı’ndan itibaren iskâna açık olduğu ve Orta Çağ’a kadar farklı kültürlere ev sahipliği yaptığı düşünülmektedir.

---

Oltu İlçesi’nde Bulunan Kale ve Kalıntılar:

1. Pernek İriağaç Oğlan Kalesi:

   • Yeri: Oltu- Olur karayolu üzerinde, 20 km uzaklıkta, derin bir vadiye bakan kayalıklar üzerinde.
   • Yapım Tarihi: Bilinmemekle birlikte, tescil tarihi 10.03.2078.
   • Özellikler: Oğlan Kalesi, iki kale arasındaki kayalıkların solundaki yüksek kayalıklar üzerinde bulunur. İçerisinde yerleşim amaçlı kullanılan mekânlar ve 8×20 m boyutlarında bir kilise kalıntısı bulunmaktadır.

2. Pernek İriağaç Kız Kalesi:

   • Yeri: Oltu- Olur karayolunun sağında, yerden 200 m yükseklikteki yassı kayalıklar üzerine inşa edilmiştir.
   • Yapım Tarihi: Bilinmemekle birlikte, tescil tarihi 10.03.2078.
   • Özellikler: Üçgen bir alana kurulmuş, çift kademeli surlar, dikdörtgen planlı kilise kalıntısı, ve değişik yapım teknikleri göze çarpmaktadır.

3. Eski Narman (Ünlü Kaya) Kalesi:

   • Tescil Tarihi: 10.03.2078.
   • Özellikler: Tescillenmiş korunması gereken taşınmaz kültür varlığı olarak bilinir.

4. Oltu Kalesi:

   • Yeri: Oltu Çayı’nın kenarında, savunmaya elverişli bir tepenin üstünde.
   • Tescil Tarihi: 10.03.2077.
   • Tarihçe: İlk bilgiler Akkoyunlular ve Gürcülerin hâkimiyeti dönemine dayanır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmiş, Rusların egemenliği dönemi yaşanmıştır.

5. İğdeli Köyü Kalesi:

   • Yeri: İğdeli Köyü’nde, köyün 1,5 km kuzeyinde ve hakim konumdaki bir tepe üzerinde.
   • Tescil Tarihi: 18.05.2001.
   • Özellikler: Oval bir plana sahiptir, sur duvarları büyük ölçüde sağlamdır. Mimari özellikleriyle Orta Çağ kalesi özelliklerini taşır.

6. Orucuk Köyü Kalesi:

   • Yeri: Orucuk Köyü’nde.
   • Tescil Tarihi: 17.09.2004.
   • Özellikler: Tescillenmiş korunması gereken taşınmaz kültür varlığıdır.

7. Şato (Güney Kale):

   • Yeri: Alatarla Köyü, 34 km mesafede.
   • Tescil Tarihi: 14.07.2005.
   • Özellikler: Zorlu coğrafi yapısına rağmen, bölgede önemli kültürel mirasa sahiptir. Şato-Kale, Orta Çağ’ın feodal yaşam biçimini yansıtmaktadır.

8. Kuzey Kale (Manastır):

   • Yeri: Alatarla Köyü’nün kuzeybatısında, Zivin Dağı’nın yamaçlarına kurulmuştur.
   • Tescil Tarihi: 14.07.2005.
   • Özellikler: Kale içerisinde 10-11. yüzyıllarda yapıldığı tahmin edilen bir manastır bulunmaktadır.

9. Gözetleme Kulesi Kalıntısı:

   • Yeri: Oltu İlçesi Bahçecik Köyü.
   • Tescil Tarihi: 04.05.2007.
   • Özellikler: Gözetleme Kulesi kalıntısı, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

10. Kale:

    • Yeri: Oltu ilçesinde bulunan Kale.
    • Tescil Tarihi: 18.08.2009.
    • Özellikler: 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.

11. Yarbaşı Kalesi:

    • Yeri: Oltu İlçesi Yarbaşı Mahallesi.
    • Tescil Tarihi: 15.11.2017.
    • Özellikler: Korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Oltu İlçesi, zengin kültürel mirası ve tescillenmiş kültür varlıklarıyla tarihî öneme sahip bir bölgedir.

---

Olur İlçesi’nde Büyüleyici Yedi Tarihi Kale ve Gözetleme Kulesi

Olur İlçesi, etkileyici tarihi kalıntılarıyla bezeli, yedi büyüleyici kale ve gözetleme kulesine ev sahipliği yapmaktadır. İşte bu muazzam yapıların tanıtımı:

1. Keçili Kalesi (Vank Kalesi): Orta Çağ’ın Nefes Kesen İzleri

Yeri: Olur İlçesi, Keçili Mahallesi, Vatan Mevkii, Vank Tepesi.

Tescil Tarihi ve Durumu: 27/28.04.1988 tarihinde Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilmiş olup, moloz ve kırma taşlardan inşa edilmiştir. Kuzey-batı ve güney surları yıkılmış, ancak bir kısmı ayakta kalan duvarlar ve burç günümüze ulaşmıştır.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kareye yakın plana sahip olan Keçili Kalesi, içerisinde su sarnıcı ve iki kompleks yapı barındıran tahrip olmuş bir yapıdır. Orta Çağ’a ait olduğu düşünülen bu kale, zaman içindeki izleriyle büyülemeye devam ediyor.

2. Aşağı Karacasu Kalesi: Küçük Boyutta Büyük Tarih

Yeri: Olur İlçesi, Aşağı Karacasu Mahallesi, yüksek dağın tepesi.

Tescil Tarihi ve Durumu: 14.09.1988 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilmiş ve korunma alanı belirlenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Küçük boyutlu ve kare planlı olan Aşağı Karacasu Kalesi, moloz ve kırma taşlardan inşa edilmiştir. Dört duvarının büyük kısmı yıkılmış, ancak sadece biri sağlam olan iki burcu günümüze kadar gelmiştir. Kesin yapım tarihi bilinmemekle birlikte, tarihi izleriyle merak uyandırıyor.

3. Beğendik Gözetleme Kulesi: Ormanın Kucakladığı Tarihi Nokta

Yeri: Olur İlçesi, Beğendik Mahallesi, yaklaşık 1,5 km. kuzeybatısında.

Tescil Tarihi ve Durumu: 27.09.2013 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilmiş, yapı grubu 2. grup olarak belirlenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Moloz taş malzemeden yapılmış olan Beğendik Gözetleme Kulesi, 8×6 m. ölçülerindedir. Yüksekçe yapılmış iç kule ve gözetleme amaçlı mazgal pencereleri, Orta Çağ’a ait olduğunu gösteren mimari yapısıyla dikkat çeker.

4. Olur Eğlek (Ortiz) Kalesi: Bizans Dönemi’nden Kalan Zirve Yapısı

Yeri: Olur İlçesi, Eğlek (Ortiz) Mahallesi, Kaletepe Mevki.

Tescil Tarihi ve Durumu: 28.08.2012 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Yüksek kayalıkların zirvesinde yer alan dikdörtgen planlı Eğlek Kalesi, Bizans Dönemi’nden kaldığı değerlendirilmektedir. Çevresindeki seramik parçaları, Orta Çağ’a ait olduğunu gösterir.

5. Köprübaşı Gözetleme Kulesi: Anakaya Üzerindeki Tarihi Mihenk Taşı

Yeri: Olur İlçesi, Köprübaşı Mahallesi, Kaledibi Mevki.

Tescil Tarihi ve Durumu: 25.08.2010 tarihinde Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Moloz taş malzeme ve horasan harcı kullanılarak inşa edilmiş olan Köprübaşı Gözetleme Kulesi, anakaya üzerinde kuzey-güney istikametinde uzanır. Seramik verileri ve mimari tekniği, Orta Çağ’dan kalma olduğunu göstermektedir.

6. Ekinlik Kalesi 1: Orta Çağ’ın Gizemli Surları

Yeri: Olur İlçesi, Ekinlik Mahallesi, 2 km. kuzeyinde, vadiye hakim tepe üzerinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: Tescil edilmiş ancak belirtilmemiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Sur duvarları Orta Çağ’dan kalma olduğu tahmin edilen bu kale, içerisinde oval ve dikdörtgen planlı mimari yapılar bulundurur.

7. Ekinlik Kalesi 2: Kiklopik Tekniğin İzleri

Yeri: Olur İlçesi, Ekinlik Mahallesi, 1 km. kuzeydoğusunda, Ekinlik-I kalesinin 500 m. kuzeyinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: Tescil edilmiş ancak belirtilmemiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kiklopik teknikle yapılmış olan sur duvarlarının bir kısmı ayakta olan bu kalenin uzunluğu 22 m., genişliği ise 12 m. Seramik verileri, Geç Kalkolitik Çağ, İlk Tunç Çağı, Erken Demir Çağı ve Orta Çağ’a ait olduğunu göstermektedir.

---

Pasinler İlçesi’nde Göz Kamaştıran Beş Tarihi Kale ve Bir Urartu Harikası

Pasinler İlçesi, tarihi mirasıyla bezenmiş, büyüleyici beş kale ve bir Urartu harikasıyla dikkat çekiyor. İşte bu büyülü yapıların tanıtımı:

1. Kuzugöl Kalesi: Çağlar Ötesi Bir Mimarî Şaheser

Yeri: Pasinler İlçesi, Küçüktüy Mahallesi, Kuzugöl Tepe Mevkii.

Tescil Tarihi ve Durumu: 26.08.2014 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Dikdörtgen planlı Kuzugöl Kalesi, taşıdığı mimari özellikler ve seramik yapısıyla Demir Çağı’na ait olduğunu gösterir. Düzensiz taşlardan yapılan kale, zamanın aşındırıcı etkilerine rağmen büyüsünü koruyor.

2. Timar Kalesi: Tarihi İzlerle Dolu Dikdörtgen Kale

Yeri: Pasinler İlçesi, Timar Mahallesi, Timar Yaylasına giden yol kenarında.

Tescil Tarihi ve Durumu: 26.10.2016 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Dikdörtgen planlı Timar Kalesi, muazzam boyutları ve tahrip olmuş sur duvarlarıyla dikkat çeker. Yapısal özellikleri ve seramik yapısı, kaledeki tarihi izleri gözler önüne serer.

3. Kaptır Kale: Orta Çağ’ın Efsanevi Yapısı

Yeri: Pasinler İlçesi, Taşlıyurt Mahallesi, Köprüköy-Karayazı devlet yolunun kenarındaki yüksek tepe.

Tescil Tarihi ve Durumu: 25.08.2016 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiş ve korunma alanı belirlenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kaptır Kale’den günümüze var olan duvar temel kalıntıları, Orta Çağ mimarisinin büyüsünü taşır. Yüzeydeki seramik yapısı, kalenin tarihi değerini yansıtır.

4. Karakale Kalesi: Kiklopik Duvarlar ve Tarihi İhtişam

Yeri: Pasinler İlçesi, Karakale Mahallesi, Kargapazarı Dağlarının eteğinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: 09.03.2002 tarihinde Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Karakale Kalesi, iki kapısıyla dikkat çeker. Kiklopik duvarları ve düzeltilmiş büyük taşlarıyla kalenin Orta Demir Çağ’da yapıldığını gösterir. İçerisindeki mimari yapılar tarihi ihtişamı korur.

5. Pasinler Kalesi (Hasan Kale): Urartu’nun Görkemli İzi

Yeri: Erzurum’un doğusunda, Pasinler İlçe merkezinin kuzeyinde, Hasanbaba Dağının zirvesinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: 12.12.2014 tarihinde Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1. ve 3. derece arkeolojik sit olarak tescil edilmiştir.

Tarihi ve Mimari Özellikler: Pasinler Kalesi, Urartu Kralı Menua zamanında inşa edildiği düşünülmektedir. İki bölümden oluşan kalede kesme ve moloz taşlardan yapılan sur kalıntıları günümüze ulaşmıştır. İç kaleden günümüze ulaşan Kanuni Sultan Süleyman ve 4. Murat dönemine ait yapılar, kaledeki tarihi katmanları gözler önüne serer. Urartu dönemine ait yazıt ve kiklopik duvarlar, kaledeki antik zenginliği tamamlar.

---

Şenkaya İlçesi’nde Zamanın İzlerini Taşıyan Yedi Kale ve Kule

Şenkaya İlçesi, tarihin derinliklerine uzanan ve büyüleyici kalıntılarıyla ünlü yedi önemli kale ve kuleye ev sahipliği yapmaktadır. İşte bu tarihi yapıların tanıtımı:

1. Bardız Kalesi: Ortaçağ’ın Mimarlık Harikası

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Bardız Bucağı yakını, Bardız Deresi üzerindeki sarp kayalık.

Tescil Tarihi ve Durumu: 10.03.1978 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kale, Ortaçağ’da yeniden yapılmış olup, Saltukoğulları dönemine ait olduğu düşünülmektedir. Kalenin iç kısmı 150×75 m. boyutlarında kare planlıdır. Sur duvarları, kesme taştan ve kyklopik teknikte örülmüştür. Giriş kapısının süslemeleri, köydeki çeşmelerdeki motiflere benzemektedir.

2. Turnalı Köyü Kalesi: Kayalık Tepe Üzerindeki Gizemli Yapı

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi’ne bağlı Turnalı Köyü terk edilen eski yerleşim alanı.

Tescil Tarihi ve Durumu: 01.07.2004 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kayalık alana göre şekillendirilmiş küçük bir kaledir. Günümüze iki silindir formunda kulesi ve beden duvarlarının bir kısmı ulaşmıştır. Kesin yapım tarihi belirsiz olsa da, kalenin Urartu öncesi veya çağdaş bir dönemde yapıldığı düşünülmektedir.

3. Yanıkkaval Köyü Kalesi: Tarihi Zirvede Yıkık Duvarlar

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Yanıkkaval Köyü sınırları içerisinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: 10.03.2006 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Küçük yonu taşlarından yapılmış olan kalenin büyük kısmı yıkılmış, ancak alt duvarları ayakta durmaktadır. Kalenin burç ve kuleleri tespit edilememiştir.

4. Yaymeşe Kalesi: Kyklopik Teknikteki Güçlü Duvarlar

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Yaymeşe Köyü, yaklaşık 1,5 km. kuzeydoğusunda.

Tescil Tarihi ve Durumu: 23.08.2006 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kyklopik teknikte örülmüş duvarları günümüze kadar gelebilmiştir. Çevresindeki seramik parçaları, kalenin tarihlendirilmesini zorlaştırmaktadır.

5. Evbakan Köyü Kalesi: Urartu Dönemine Işıkyayan Gizemli Yapı

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Evbakan Köyü sınırları içerisinde, dik bir tepe üzerinde.

Tescil Tarihi ve Durumu: 27.01.2009 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Düzgün kesme taş malzeme kullanılarak inşa edilmiş sur kalıntıları, kalenin Ortaçağ’a ait olduğunu göstermektedir. Kale içerisindeki sunu alanı ise Urartu Dönemi’ne kadar uzanabilir.

6. Kaletaşı Kale Kalıntısı: Ticaret Yolunu Koruyan Karakol

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Kireçli Köyü, Köyüstü Mevki.

Tescil Tarihi ve Durumu: 23.07.2010 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Kuzey-güney doğrultulu kalenin güney uç kısmında moloz taştan yapılmış kısmen parçalanmış duvar izleri mevcuttur. Ticaret yolu ve çevresini korumak amaçlı bir karakol şeklinde inşa edilmiş olabilir.

7. Teketaş Köyü Kule Kalıntısı: Moloz Taştan Anıtsal Yapı

Yeri: Erzurum İli Şenkaya İlçesi, Teketaş Köyü, Havuzbaşı Mevki.

Tescil Tarihi ve Durumu: 23.07.2010 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Konumu ve Mimari Özellikler: Moloz taştan yapılmış büyük kısmı yıkılmış kule kalıntısıdır.

---

Tekman İlçesi’nde Geçmişe Ait İki Eşsiz Kale Kalıntısı

Tekman İlçesi, tarihi zenginlikleriyle süslenmiş, Gündamı ve Vatan mahallelerindeki kale kalıntıları ile dikkat çeken iki önemli tarihi yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Bu yazıda, Tekman’ın tarihî mirasına ışık tutan bu kale kalıntılarını daha yakından keşfedeceğiz.

1. Gündamı Kale Kalıntısı: Vadiye Hakim Tarihi İzler

Yeri: Tekman İlçesi, Gündamı Mahallesi, 6 km doğusunda, 343 nolu parselde.

Durumu ve Çevresi: Vadinin kuzey sırtına dayanan Gündamı Kale Kalıntısı, doğusu, batısı ve güneyi uçurumlarla çevrilidir. Kaleye ait sur duvarları tamamen tahrip olmuş durumda ve sadece temel izlerinden takip edilebilmektedir.

Girişi: Kuzey yönde bulunan kale, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 29.01.2015 tarih ve 1484 sayılı kararla 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Tarihi ve Mimari Özellikler: Mimari ve keramik verilere göre, kalenin Orta Çağ’a ait olduğu düşünülmektedir. Vadinin kuzey sırtına yerleştirilmiş olan bu kale, bölgedeki tarihi zenginliklere ışık tutabilir.

2. Kale Kalıntısı (Vatan Mahallesi): Orta Çağ’ın İzleri

Yeri: Tekman İlçesi merkez Vatan Mahallesi, 2 km kuzeydoğusunda.

Girişi: Güneydoğu yönde bulunan bu kale, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 23.03.2012 tarih ve 187 sayılı kararla 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir.

Tarihi ve Mimari Özellikler: Bu kale ve çevresindeki yerleşim yerinin mimari ve keramik verilerine göre, Orta Çağ’a ait olduğu düşünülmektedir. Erzurum’un tarihî geçmişine dair önemli bilgiler sağlayabilecek bir bölgede yer alması, bu kalenin araştırmacılar için önemli bir konu olmasını sağlamaktadır.

Tekman İlçesi’ndeki bu tarihi kale kalıntıları, bölgenin geçmişine ışık tutan ve kültürel mirası koruma çabalarının odak noktası olan önemli yapılar olarak bilinmektedir.

---

Tortum İlçesi’nde Bulunan Tarihi Kaleler

1. Hırçer Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Serdarlı Beldesi, Bahçeli Mahallesi.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 21.08.2013 tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Yüksek bir kayalık alana kurulan kale, patika bir yol ile ulaşılabilir. Giriş kapısının bulunduğu duvarlar yıkılmış olsa da, beden duvarlarının büyük bir kısmı sağlamdır. Kalede moloz taş malzeme kullanılmıştır.

2. Tortum Kale Köyü Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Tortumkale Mahallesi.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 10.03.1978 tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Köyün doğusundaki kayalıklar üzerine kurulmuş olan kale, dikdörtgen planlıdır. Doğu ve kuzey sur duvarları kısmen mevcuttur.

3. Kaledibi Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Kaledibi Mahallesi.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 18.05.2001 yılında korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Kayalıkların batı noktasında yer alan kale, ana kayanın üzerine moloz taş ve harç kullanılarak inşa edilmiştir. Girişin ön kısmı yıkılmış durumdadır.

4. Kapıkaya Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Kapıkaya (Keğik) Köyü.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: Tescil edilmiş ancak belirtilmemiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Stratejik bir noktaya inşa edilmiş olan kale, çevresine hakim bir konumdadır. Kalenin sur duvarlarında dışa taşıntılı yarım daire şeklinde burçlar görülmektedir.

5. Eziniz Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Uzunkavak Köyü.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 16.07.2010 tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Kale, Uzunkavak köyünün kuzeyindeki Eziniz mevkisindeki tepenin uç tarafına yerleştirilmiştir. Doğu-batı istikametinde yerleştirilmiş olan kale, sur duvarları ve silindirik kuleleri ile dikkat çekmektedir.

6. Kaleboynu Kalesi

   • Yeri: Erzurum İli, Tortum İlçesi, Kaleboynu Köyü.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 26.05.2006 tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Dik bir kayalık alan üzerine kurulan kale, silindirik kulesi ve yuvarlak formlu beden duvarları ile karakterizedir.

     ---

Pazaryolu İlçesi’nde Tarihi Bir Tanık: Laleli Kalesi

Pazaryolu İlçesi, zengin tarihî mirası ile öne çıkan Laleli Kalesi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Bu yazıda, Pazaryolu’nun tarihi zenginliklerini keşfedeceğiz ve bu etkileyici kaleyi daha yakından tanıyacağız.

Pazaryolu Laleli Kalesi: Geçmişin Yüksek Noktası

Yeri: Pazaryolu İlçesi, Laleli Mahallesi, 30 km. batısında, Çoruh Nehri’nin kuzeybatısında, İspir-Bayburt karayolunun kuzeyinden 2 km. kuzeydoğusunda.

Tarihçe: Pazaryolu Laleli Kalesi, 1380 m yüksekliğinde ve Çoruh Nehri’ne oldukça yakın bir konumda yer almaktadır. Kale, üzerinde yer aldığı ovaya hakim bir konumda bulunmaktadır. Kuzeyinde, Orta Çağ dönemine ait moloz taş örgü sistemi ile oluşturulan duvar kalıntıları görülmektedir, ancak bu duvarlar büyük ölçüde tahrip olmuştur. Sur duvarlarının ana kayaya yakın kısımlarında da duvar kalıntıları mevcuttur. Kale, yaklaşık 30 m yüksekliğindeki ana kayaya oturmuştur. Yapılan ilk incelemelerde, Orta Çağ’dan başlayıp Erken Demir Çağı’na kadar uzanan çeşitli dönemlere ait keramikler bulunmuştur. Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 24.11.2011 tarih ve 41 sayılı kararla tescil edilerek 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı ilan edilmiştir.

Pazaryolu Laleli Kalesi, tarihî geçmişi ve muazzam konumu ile bölgedeki kültürel mirası temsil etmektedir. Bu kalenin tescil edilmesi, onun korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından büyük öneme sahiptir.

---

Uzundere İlçesi’nde Bulunan Tarihi Kaleler

1. Engüzekkapı Kalesi:

   • Yeri: Dikyar Köyü, Uzundere İlçesi, Erzurum.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 10.03.2006 tarihinde korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Tortum Çayı’na hâkim, sarp ve yüksek bir kayalık üzerine inşa edilmiştir. Orta Çağ mimari özelliklerini yansıtan kalenin avlusunda şapel ve sarnıç bulunmaktadır. Gözetleme kulesi olarak kullanılan 2 katlı bölüm ve Tortum Çayı’na ulaşan tünel günümüze ulaşan özelliklerindendir.

2. Sapaca Köyü Kalesi:

   • Yeri: Sapaca Köyü, Uzundere İlçesi, Erzurum.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 23.03.2012 tarihinde 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Anadolu’ya gelen ilk Türklerin yerleştiği Sapaca Köyü’nde bulunan kale, sarp kayalıklar üzerine inşa edilmiştir. Orta Çağ mimarisini yansıtan sur duvarları, 2 katlı yapı ve seramik parçaları kaleyi öne çıkaran detaylardır.

3. Çağlayan Kalesi:

   • Yeri: Çağlayan Köyü (eski adı Kaleboynu), Uzundere İlçesi, Erzurum.
   • Tescil Tarihi ve Durumu: 31.07.2015 tarihinde 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
   • Konumu ve Mimari Özellikler: Çağlayan Köyü’ne 2 km uzaklıkta olan bu kale de sarp bir kayalık üzerine inşa edilmiştir. Doğu ve batı sur duvarları günümüze kadar ulaşan kalede, sur duvarları trapezoidal tarzda ve moloz kireç taşı bloklar ile yapılmıştır. Giriş, güney yönden sağlanmaktadır.

Bu kaleler, Uzundere’nin tarihî ve kültürel zenginliğini yansıtan önemli yapılar arasında yer almaktadır. Arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiş olmaları, koruma altında tutulmalarını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktadır.

---

Erzurum Gezilecek Yerler:

1. Erzurum Gezilecek Yerler: Çifte Minareli Medrese
2. Erzurum Gezilecek Yerler: Tortum Şelalesi
3. Erzurum Gezilecek Yerler: Abdurrahman Gazi Türbesi
4. Erzurum Gezilecek Yerler: Üç Kümbetler
5. Erzurum Gezilecek Yerler: Yakutiye Medresesi Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi
6. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Kalesi
7. Erzurum Gezilecek Yerler: Narman Peri Bacaları
8. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Ulu Camii
9. Erzurum Gezilecek Yerler: Lala Mustafa Paşa Camii
10. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Tabyaları
11. Erzurum Gezilecek Yerler: Rüstem Paşa Kervansarayı Taşhan
12. Erzurum Gezilecek Yerler: Ispir Yedigoller
13. Erzurum Kongresi Binası: Erzurum Resim Heykel Müzesi
14. Erzurum Gezilecek Yerler: Uzundere Osvank Kilisesi
15. Erzurum Gezilecek Yerler: Çobandede Köprüsü
16. Erzurum Gezilecek Yerler: Tortum Gölü
17. Erzurum Gezilecek Yerler: Atatürk Evi Müzesi
18. Erzurum Gezilecek Yerler: Tortum Haho Hahuli Manastırı Taş Camii
19. Erzurum Gezilecek Yerler: Taş Mağazalar Çarşısı
20. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Saat Kulesi ve Tepsi Minare
21. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Arkeoloji Müzesi
22. Erzurum Gezilecek Yerler: Oltu Kalesi
23. Erzurum Gezilecek Yerler: Narmanlı Camii
24. Erzurum Gezilecek Yerler: Cimcime Hatun Kümbeti
25. Erzurum Gezilecek Yerler: Pasinler Kaplıcaları
26. Erzurum Gezilecek Yerler: Oltu Aleksandr Nevskiy Rus Alay Kilisesi
27. Erzurum Gezilecek Yerler: Murat Paşa Camii
28. Erzurum Gezilecek Yerler: Caferiye Camii
29. Erzurum Gezilecek Yerler: Ispir Kalesi
30. Erzurum Gezilecek Yerler: Narman Beş Goller
31. Erzurum Gezilecek Yerler: Gürcü Kapı Camii
32. Erzurum Gezilecek Yerler: Ebu İshak Kazeruni Türbesi
33. Erzurum Gezilecek Yerler: Tarihi Medreseler
34. Erzurum Gezilecek Yerler: Palandöken Kayak Merkezi
35. Erzurum Gezilecek Yerler: Ata Botanik Bahçesi
36. Erzurum Gezilecek Yerler: Çoruh Nehri ve Çoruh Vadisi
37. Erzurum Gezilecek Yerler: Erzurum Gökkusagi Tepeleri
38. Erzurum Gezilecek Yerler: Karasu Nehri ve Havzası
39. Erzurum Gezilecek Yerler: Nene Hatun Milli Parkı
40. Erzurum Gezilecek Yerler: Doğu Anadolu Gözlemevi
41. Erzurum Gezilecek Yerler: Tebrizkapı Kültür ve Sanat Çarşısı
42. Erzurum Gezilecek Yerler: Hınıs Kanyonu
43. Erzurum Gezilecek Yerler: Ispir Elmalı Mağarası
44. Erzurum Gezilecek Yerler: Samikale Kalesi ve Kocakaya Gözetleme Kulesi

Erzurum Kamp ve Karavan Alanları:

1. Erzurum Kamp ve Karavan Alanları