Outdoorun Sürdürülebilirliği / 1

Outdoorun Sürdürülebilirliği:

Outdoor Ne Demektir?

Outdoor Ne demektir sorusunu cevabını uzun bir makale ile yazmış, çeşitli outdoor tanımlarını vermiştik. Doğada yapılan sporlar için İngilizcede outdoor kavramı kullanılmakta olup, outdoor kavramı dilimizde de kullanılmaya başlanmıştır ve her geçen gün kullanımı artmaktadır.

Outdoor, doğa sporları, boş zaman aktiviteleri ve rekreasyon gibi kavramlar çoğunlukla birbiri yerine kullanılmakta olup outdoor Türkiye sayfası olarak bu keşmekeşin de önüne geçmeyi amaçlıyoruz.

Outdoor Aktiviteleri / Doğada Yapılan Sportif Etkinlikler;

Doğada yapılan sportif etkinler;

• Outdoor,
• Outdoor aktiviteleri,
• Doğa sporları,
• Açık alan rekreasyonu,
• Macera sporları,
• Macera rekreasyonu, olmak üzere içinde bulundurdukları risk faktörlerine ve kullanılan yardımcı unsurlara bağlı olarak değişik isimlerle sınıflandırılmıştır.

Doğa yürüyüşü, kampçılık, balıkçılık, kano, kayak, at biniciliği, golf, su kayağı, motor sporları, hava sporları gibi geniş etkinlik yelpazesi yoluyla katılımcıların doğal çevre ile etkileşime girmelerine açık alan rekreasyonu adı verilmektedir.

Doğa sporları ise açık alan rekreasyonun sadece insan gücü ile oluşturulmuş halidir. Başka bir tanıma göre ise doğa sporları insanın sahip olduğu bilgi, beceri ve kondisyonu ile hiçbir motor ve hayvan gücü desteği alınmaksızın, doğanın var olan potansiyel zorluk ve risklerine karsı mücadele etme ve yasamı sürdürme etkinlikleri seklinde ifade edilmektedir. Yani ekstrem outdoor aktiviteleri için doğa sporları tanımı kullanılabilir. 

Doğa sporları yani outdoor aktiviteleri kaya tırmanışı, dağcılık, mağaracılık, yürüyüş, kampçılık, kayak, su altı sporları, oryantiring, bisiklet, yelken, kano, akarsu kapalı kanosu, rafting (salcılık) gibi doğal alanda yapılan pek çok sporu ve etkinliği kapsamaktadır.

Doğa sporları etkinlikleri, motor gücü desteği alan moto-kros, kar motoru, araba yarısı, motorlu tekne gibi etkinlikleri, benzer şekilde hayvan gücü desteği alan; ata binme, köpekli kızak gibi etkinlik alanlarını içermemektedir.

Tüm bunlar kesinlikle bir açık alan rekreasyonu olmasına karşın, doğa sporları etkinliklerine genelde eşlik eden insan gücü desteğinin kısıtlı, doğal çevreyle verilen en az etki felsefesinden uzaktırlar.

Yüksek dağ tırmanışı, kaya tırmanışı, oryantiring, mağaracılık, dağ bisikleti, kürek, yüzme, sörf, sualtına dalma, yelken, rafting, alp kayağı, kuzey kayağı, tur kayağı, snowboard, paraşüt, hand glading, cliff jumping ve yamaç paraşütünü doğa sporları olarak ele alan çalışmalar da vardır.

Doğa Sporları Nedir?

Buradan hareketle doğa sporları insanın sahip olduğu bilgi, beceri ve kondisyonu ile hiçbir motor ve hayvan gücü desteği alınmaksızın, doğanın var olan potansiyel zorluk ve risklerine karsı mücadele etme ve yaşamı sürdürme etkinlikleri olarak tanımlanabilir.

Macera Rekreasyonu:

Ekstrem Outdoor sporlar da denilebilecek macera rekreasyonu veya macera turizmi / sporları ise sonuçların kesin olmadığı ve bu sonuçların katılımcılarca etkilendiği, genellikle doğal bir çevrede gerçekleştirilen, algılanan veya gerçeklesen tehlike elemanlarını kapsayan rekreasyonel faaliyetlerdir.

Outdoorun Doğaya Etkisi:

Tüm bu tanımlardan sonra outdoor, açık alan rekreasyonu, doğa sporları, macera rekreasyonu ve macera sporlarını içe alan doğada yapılan sportif etkinlikleri havada, karada ve suda yapılanlar seklinde sınıflayabiliriz. Bu baslıkların altında yer alan etkinliklerin çeşitleri gün geçtikçe artmaktadır.

Çeşitli Outdoor Tanımları:

Outdoor Ne demek Türkçe sorusu çok fazla sorulmaktadır. Yukarıdaki çeşitli outdoor tanımlarından da anlaşıldığı üzere doğa sporları, Macera sporları, macera rekreasyonu, Doğada yapılan sportif etkinler, Outdoor, Outdoor aktiviteleri, Açık alan rekreasyonu, ekstrem sporlar kavramı dilimizde birbirine yakın ve çoğunlukla karıştırılan ve/veya birbirinin yerine anlamlarda kullanılmaktadır.

Türkçe kullanımı ile ilgili yazımızda Outdoor alanında literatür oluşturma noktasında sıkıntılar olduğunu belirterek yukarıda sayılan bütün kelime, kavram ve terimleri kapsayan bir kelime olarak dilimizde de kullanılan outdoor kelimesini tercih ettiğimizi söylemiştik.  

Dolayısıyla yukarıdaki bütün kavramların yerine outdoor kelimesi veya outdoor aktiviteleri kavramını kullanıyoruz, kullanacağız.

Outdoor Mekanları:

Ormanlık ve dağlık alanlar nitelik ve nicelik açısından en fazla öneme sahip açık hava spor kaynaklarının başında gelmektedir. Bu nedenle her türlü doğa sporu etkinlik alanlarında sürdürülebilirlik yaklaşımında bu alanları öncelikle dikkate almak önemlidir. Çünkü bu alanların ekolojik dengenin sağlanmasında ve bozulmasında anahtar rolü, sürdürülebilirlik kavramıyla örtüşmektedir.

Kullanımdan doğan atıklar ve kirlenme, doğanın kendini yenileme yeteneğini ortadan kaldırmaktadır. Çünkü çevre kirliliğinin oluşmasında temel neden; doğanın insan etkinlikleriyle ortaya çıkan atıkları kendiliğinden giderme yeteneğinin bozulmasıdır.

Sürdürülebilirlik Kavramı ve Tanımı

Ekonomi, turizm, mimari, tarım gibi pek çok alanda sıkça kullanılan sürdürülebilirlik kavramı, toplumun sosyal, kültürel, bilimsel, doğal ve insan kaynaklarının tümünün etkin kullanımını sağlayan ve buna saygı duyma temelinde dayanan katılımcı bir süreç olarak tanımlanmaktadır.

Sürdürülebilirliğin esası; doğal kaynakların verimli kullanılmasına, atıkların azaltılmasına, kaynakların geri dönüşümünün sağlanmasına, gelecek nesillerin ihtiyaçlarına cevap verecek ve çevrenin sürekli şekilde korunmasına dayanmaktadır.

Sürdürülebilirlik Ne Demektir?

 “Sürdürülebilirlik” kavramı ilk kez 1970’li yıllarda kullanılmasına rağmen “1987 yılında Birleşmiş Milletler sponsorluğundaki Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun (WCED) yayınladığı “Ortak Geleceğimiz” raporunda resmi olarak tanımlanmıştır. Rapor geneli itibariyle dünyayı tehdit eden çevresel sorunlar ve bu sorunların çözümü için ulusal ve uluslararası düzeyde yapılması gerekenlerin sunumu niteliğindedir.

Üzerinde çokça tartışılmakla beraber, bu raporda yer alan sürdürülebilir gelimse tanımı, dünyanın geleceği konusunda genel bir görüş getiren oldukça kullanışlı bir tanımdır: sürdürülebilirlik raporda “günümüzün gereksinimlerini, gelecek nesillerin kendi gereksinimlerini karşılayabilme yeteneklerinden ödün vermeden karşılayan kalkınma” olarak tanımlanmıştır.

Raporda sürdürülebilir gelişme için hedefler şu şekilde sıralanmıştır:

• Önemli çevre ve gelişme sorunlarını yeniden incelemek ve bunlarla ilgili gerçekçi önerilerde bulunmak,
• Bu sorunlarla ilgili gereken düzenlemeleri gerçekleştirebilecek politikalar oluşturmaya katkı sağlayacak, uluslararası işbirliği yöntemleri geliştirmek,
• Gönüllü kuruluşların, bireylerin, is çevrelerinin, enstitülerin ve hükümetlerin konuya ilgisini artırmak
• İnsan ihtiyaçlarının karşılanması,
• Bölge halkının ve turistlerin bugünkü gereksinimleri karşılanırken, geleceği korumak ve değerini arttırmaktır.

Bu hedeflere ulaşırken, kültürel bütünlüğü sağlayan, biyolojik çeşitliliği arttıran ve canlıların yaşamını destekleyen, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçları karşılayan kaynakların yönetiminin planlaması, oldukça önem kazanmaktadır.

Çevresel sürdürülebilirlik kurum ve kuruluşların üretimlerinde ve tesis planlamalarında, atıkları ve zararlı salınımları en aza indirmek, kaynakların kullanımında verimliliği artırmak ve ülke kaynaklarından gelecek nesillerin üst düzeyde yararlanmalarını sağlamak olarak tanımlamıştır.

Geri Dönüşüm ve Sürdürülebilirlik:

Malzeme kullanımını ürün yapımıyla ilgili sanayilerin atıklarını azaltmak, daha az paketleme yapmak ve var olan ürünleri koruyarak ömürlerini uzatmak azaltma stratejisinin temelini oluşturmaktadır.

Yeniden kullanım stratejisi ise bir ürünün aynı döngü içinde tekrar kullanımını ön görmektedir. Cam şişelerin toplanması, içecek dağıtıcısında yıkanması ve içecek için tekrar kullanılması, yeniden kullanım stratejisi için örnek oluşturmaktadır. Geri dönüşüm stratejisi ise, ürünlerin atık malzemelerden tekrar üretilmesi temeline dayanmaktadır. Atık kâğıtların yeni kâğıt ürünlerine dönüştürülmesi, atık şişelerin tekrar cam haline dönüştürülmesi geri dönüşüm stratejisine örnek olarak verilmektedir.

Sürdürülebilirlik stratejileri çevresel sürdürülebilirliği sağlama oldukça önemlidir ve etkin bir biçimde kullanılması gerekmektedir.

Çevresel Sürdürülebilirlik:

Sürdürülebilirlik kavramı 1980’lerden itibaren uluslararası çevresel tartışmalarda kalkınma, uygulamalı bilim, çevresel ve uluslararası politika alanlarında çok yönlü olarak incelenen ve odak noktası haline gelmiş olan bir kavram olmasına rağmen kalkınma stratejilerinin sonuçları konusunda ya da anlamı ve tanımı üzerine çok az fikir birliği sağlanmış bir kavramdır.

Sürdürülebilirlik sadece çevre korumanın ön plana çıktığı bir gelişme anlayışını ifade etmemekte, gelişmeye iliksin bütün ekonomik, malî ve ticari politikaların; ekonomik, sosyal ve çevre ile ilgili açılardan uyumlaştırıldığı bir süreç olarak karsımıza çıkmaktadır.

Yukarıda görüldüğü gibi çok boyutlu bir kavram olan sürdürülebilirliğin en çok önem taşıyan yönünün çevre ile ilgili olduğu ifade edilebilir. Çünkü doğal çevre üzerindeki yaratılan herhangi bir olumsuzluk bir daha geri dönülemez şekilde tüm canlıların yaşamını tehdit etmektedir.

Doğa Sporlarında Sürdürülebilirlik:

Doğada yapılan spor etkinliklerine olan talebin artması doğal çevre üzerinde artan bir baskı oluşturmakta ve mikro ve makro düzeyde önemli çevre sorunlarına yol açmaktadır. Doğal alanlarda sürdürülebilirlik yaklaşımının benimsenmesi ve doğal çevrenin korunması, kapsamlı bir planlamayı ve planlanan alanda kaynakların doğru yönetimini gerektirmektedir.

Sürdürülebilirlik açısından değerlendirildiğinde doğada yapılan spor etkinliklerinin daha özel yaklaşımlar gerektirdiği açıktır. Günümüzde artan kentlileşme ile kentsel mekânlardaki mevcut rekreasyon ve spor alanlarıyla/tesisleriyle hareket yaşantısını sürdürmeye çalışan kent insanı giderek artan bir istekle, bu suni mekânlardan uzaklaşmayı isteyerek doğaya açılmayı yeni bir etkinlik biçimi olarak benimsemektedir. Outdoor şehirleşmenin ürünüdür.

Bu istek içinde rutinden kaçış, gürültüden ve kentsel kirlilikten uzaklaşma vb. gibi birçok nedenin yanında, yeni heyecan ve gerilim arayışları da göze çarpmaktadır. Doğada yapılan sportif etkinlikler / outdoor aktivitelerine yukarıdaki içerikten dolayı da gittikçe artan bir arz ve talep yaratmaktadır. Bu talebin artmasında ulaşım fırsatlarının artması, etkinlikler için farklı malzeme üretimi ve pazarlanması da dikkate değer unsurlardır.

Sürdürülebilirlik kavramının çevresel yönü insan faaliyetlerinin içinde yer aldığı doğal çevre ile ilişkilidir. Eğer ihtiyaçlar sürdürülebilir bir çevrede karşılanacaksa, dünyanın doğal kaynakları korunmalı ve güçlendirilmelidir.

Bu nedenle enerjinin ve yenilenemeyen malzemelerin küresel ölçekte hızla tüketimi karsısında, kaynak kullanımında yeni bir yaklaşım oluşturulması sürdürülebilirliğin diğer bir temel bileşenidir. Bu yeni yaklaşım, günümüzde sürdürülebilirlik stratejileri olarak karsımıza çıkmaktadır. Sürdürülebilir kaynak kullanımın temek stratejileri; sürdürülebilirliğin 3R’si olarak da ifade edilen azaltma (reduction), yeniden kullanım (reuse) ve geri dönüşümdür (recycling).

Doğa Sporlarının Doğaya Etkileri:

Bu konu hakkında daha önce detaylı bir yazı yazmıştık. Bu yazıyı Outdoorun Çevreye Etkileri başlıklı yazımızın devamı olarak da okuyabilirsiniz. Doğada yapılan etkinlikler sonucunda doğaya verilen zararlar;

• Gürültü kirliliği,
• Su kirliliği,
• Çöp üretimi ve bunların uzaklaştırılmasında karşılaşılan sorunlar,
• Kanalizasyon sorunları,
• Kış sporları alanlarındaki binalardan dolayı görsel kalitenin bozulması,
• Tırmanış için kayaların işaretlenmesi ve boltlanması,
• Aşırı kullanıma bağlı olarak: patikaların bozulması,
• Taşıt kullanımı sonucu oluşan hava kirliliği,
• Bitki örtüsünün tahribi seklinde sıralanabilir.

Bu nedenle her türlü doğa sporu etkinlik alanlarında sürdürülebilirlik yaklaşımından hareketle bir dizi önlemler alınmalıdır.

Doğada Yapılan Sportif Etkinliklerin Doğal Çevre Üzerindeki Etkileri

İnsan çevresiyle uyum içerisinde ve belli bir dengenin sağlanmasıyla yaşamını sürdüren, ancak bazı durumlarda dengeyi bozabilen bir varlıktır. İnsan ile çevresi arasındaki dengeyi sağlayan koşullar bozulmaya başlayınca, insanların gerekli bir takım önlemleri alma zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

Çünkü doğada yapılan sportif etkinliklerin ham maddesi olan doğal çevrenin olumsuz etkilenmesi bu sporların sürdürülebilirliğini de tehlikeye sokmaktadır.

Doğa sporları etkinlikleri de, etkinlik çeşidine göre, doğal alanlarda birçok ekolojik bozulmalara neden olabilmektedir. Doğada yapılan etkinliklerin kendilerine özgü ihtiyaçlarından kaynaklanan pek çok olumsuz çevresel etkisi ortaya çıkmaktadır. Bu etkiler doğal alanlarının kullanım süresine, sıklığına ve yapılan yanlış uygulamalara göre değişik boyutlarda olmaktadır.

---

ÖNEMLİ UYARILAR

• Bütün outdoor aktivitelerinde ve doğa sporlarında güvenlik öncelikle sizin sorumluluğunuzdadır. Hiçbir makale veya video, doğru pratik eğitim ve şahsî deneyimin yerini alamaz.
• Özellikle outdoor ekstrem sporlarda kendi kişisel güvenliğinizden öncelikli olarak siz sorumlusunuz. Her zaman kişisel güvenliğinizi, birlikte olduğunuz takımın uyum ve güvenliğini ön planda tutun.
• Her durumda doğadan taraf olun, çevreyi temiz tutun, vahşi hayvanlara, vahşi yaşamın devam ettiği doğaya kesinlikle zarar vermeyin.
• Doğal, tarihi ve turistik mekanlara kesinlikle zarar vermeyin. Gittiğiniz yerlerde çöplerinizi bırakmayın, çöplerinizi getirdiğiniz gibi poşetler içerisinde geldiğiniz yere geri götürün veya bir çöp konteynırına atın.
• Türkiye’de ormanlara girişlerde sık sık yasaklar uygulanmakta ve uymayanlara idari cezalar yazılmaktadır. Güncel orman giriş yasaklarını illerin Orman Bölge Müdürlüklerinden teyit etmelisiniz.
• Teknik olarak doğada yapılan bütün outdoor aktiviteleri için önceden izin alınması gerekmektedir. Okuyucularımıza, kampçılara, doğa yürüyüşçülerine ve bütün outdoor sporlarına katılanlara tavsiyemiz, aktiviteye başlamadan önce hiç olmazsa kolluk güçlerini arayarak yapacakları doğa aktivitesi ve rotaları hakkında bilgi vermeleridir.
• Outdoor ve doğaya dair görüş, düşünce, öneri ve istekleriniz bizim için değerlidir. Çekinmeden bize yazabilirsiniz.
• Outdoor ve doğa aktiviteleri hakkında en son bilgileri almak için sitemize abone olabilirsiniz.

www.turkeyoutdoor.org: Türkiye’nin outdoor ve doğa sporları platformu. Sizi, unutulmaz bir doğa macerasına davet ediyoruz! Türkiye’nin en heyecan verici outdoor ve doğa sporları platformu olarak trekking, kamp, bisiklet, kano, dağcılık, kaya tırmanışı, rafting, dalış, yamaç paraşütü, binicilik gibi doğa sporlarıyla dolu maceralar hakkında detaylı rehberler, benzersiz rotalar, güncel haberler ve unutulmaz etkinlikler sunuyoruz. Her bir etkinlik için titizlikle hazırlanmış bilgiler, etkileyici rotalar, büyüleyici fotoğraflar ve ilham verici videolar sizi bekliyor.

Sadece okuduğunuz makale değil outdoor ve doğaya dair yayınlanmasını ve irdelenmesini istediğiniz her konu hakkında iletişim sayfamızdaki bağlantıları kullanarak bize yazın.