Afyonkarahisar’da El Sanatları
Afyonkarahisar’da Keçecilik
Keçe, yünlerin nem, sıcaklık ve basınç altında birbirlerine sıkıca yapışmasından oluşur. Afyonkarahisar el sanatları içinde önemli bir yere sahiptir. Eskiden insan gücü ile hamamda pişirilerek yapılan keçe, bugün makinelerde pişirilerek yapılmaktadır. Yapılan keçeye, yapan ve yaptıran kişilerin adları yazılmakta, keçelerin üzerine mavi, kırmızı, yeşil renklerden oluşan motif ve şekiller işlenmektedir. Demiryolu, göbek, yıldız, tavan, ay yıldız işlenen motiflerden bazılarıdır.Tarih boyunca birçok yerde kullanılan keçeye, sanayinin ve teknolojinin gelişmesi ile ilgi azalmıştır. Bu nedenle keçe ustaları ve üretimleri günden güne kaybolmaktadır.
Afyonkarahisar’da Çanak-Çömlek Yapımı
Afyonkarahisar’da yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö. 3000 yıllarından itibaren, çanak, çömlek yapıldığı anlaşılmaktadır. Killi topraktan yapılan çanak ve çömlekler fırınlandıktan sonra kullanıma hazır hale gelir.
Afyonkarahisar’da Halı ve Kilim Dokumacılığı
Emirdağ köylerinde kilim ve zilinin yanı sıra çuval, gelin harharı, seccade, terki heybesi, yastık, cicim gibi eşyalar dokunmaktadır. Bu dokumalarda kullanılan motiflere verilen benzetme adlar ve belirli anlatıma dayalı kompozisyonlar adeta kilimlerin dilidir. Gelin parmağı, kız farı, kız yanağı, turna katrı, seher kuşlu, kirli yanışlı, koç boynuzu, aman kız, eli belinde, yıldız, zülüf, yaryare küstü, çapraz Emirdağ kilimlerinde kullanılan bazı motiflerin adlarıdır.
Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar, birçok halı atölyesi bulunurken, günümüzde bu dokumacılık önemini kaybetmiştir. İlimizde son yıllarda halıcılığın önüne kilim dokumacılığı geçmiştir. Afyonkarahisar’da kilim dokunan yerler arasında Bayat ilçesi önem kazanmıştır. Emirdağ, Sandıklı, Dinar, Dazkırı ve çevre köylerinde de dokunmaktadır. Ayrıca Emirdağ İlçesi’ne bağlı Örenköy’de ticari amaçla ipek halı da dokunmaktadır.
Dokunan kilim ve benzeri eşyaların yünleri yine Türkmen kadınlarınca eğrilir ve kök boya ile boyanır. Basit tezgahlarda dokunan Türkmen Kilimleri benzersiz el sanatı ürünleri arasındadır. Son yıllarda kök boya ile üretime başlayan Afyonkarahisar-Bayat-Dinar-Sincanlı-Hocalar İlçeleri Sosyal Yardımlaşma Kurumları ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Emirdağ Meslek Yüksek Okulu Halı-Kilim Bölümü talebi karşılamada zorluk çekmektedir. Bilhassa Bayat ilçesinde dokunan kilimlerin ünü yurt dışına uzanmıştır.
Afyonkarahisar yöresel kilimlerinde, kirmanda eğrilmiş ve doğal kökboyalı yün ipler kullanılmaktadır. Afyonkarahisar kilimleri, üzerlerinde bulunan motiflere göre adlandırılır. Emirdağ köylerinde kilim ve zilinin yanı sıra çuval, gelir harharı, seccade, terki heybesi, dal heybesi, yastık, cicim gibi eşyalar dokunmaktadır.
Bu dokumalarda kullanılan motiflere verilen benzetme adlar ve belirli anlatıma dayalı kompozisyonlar adeta kilimlerin dilidir. Gelinparmağı, kız farı, kız yanağı, turna katarı, seher kuşlu, kirli yanışlı, koçboynuzu, aman kız, eli belinde, yıldız, zülüf, yar yâre küstü, çapraz, Emirdağ kilimlerinde kullanılan bazı motiflerin adlarıdır. Bilhassa Bayat ilçesinde dokunan kilimlerin ünü yurt dışına kadar uzanmıştır.
Afyonkarahisar’da Koşumculuk
Afyonkarahisar’da kökü çok eskilere dayanan el sanatlarından biridir. Atların arabaya koşulması için gerekli olan amut, paldım, dizgin, şeker, ok kayışı, sırım gibi deri ürünlerinin yapımı ile uğraşan bir el sanatı dalıdır. Afyonkarahisar’daki koşumcular, kasaplardan aldıkları manda (camız) derilerinin şaplandıktan sonra kayış haline getirmekte ve daha sonra koşum eşyalarını yapmaktadır. Koşumların üzerine dökümden yapılmış saçak ve püsküller süs için konulmaktadır. Koşumculuğa olan ilgi bugün yok denecek kadar azdır.
Afyonkarahisar’da Hasır ve Boyra Örücülüğü
İlçemiz Yakasinek kasabası ve Taşköprü’de bazı yaşlı kişilerce hasır ve boyra örücülüğü yapılmaktadır.Hasır, daha çok Akşehir ve Eber göllerinde yetişen Kındıra adı verilen bir çeşit su bitkisinin işlenerek basit tezgahlarda dokunması ile halı ve kilim altlarına serilerek kullanılır. Boyra(kamış hasırı) Akşehir ve Eber göllerinde yetişen kamışın işlenmesinden sonra tezgahında örülerek, ahşap evlerin tavan kısımlarında üzerine atılacak talaş ve toprakların içlerine sızmasını önlemek için kullanıldığı gibi çeşitli yerlerde dekorasyon ve kamufle malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Ancak, gelişen teknolojik yenilikler yukarıda anlattığımız hasır ve boyraya karşı olan ilginin azalmasına sebep olmuştur.
Afyonkarahisar’da At Arabacılığı
Koşumculuğa paralel olarak gelişmiş el sanatıdır. Şehirdeki çeşitli atölyelerde son derece sağlam ve özenle boyanarak, manzara resimleriyle süslü at arabaları yapılmaktadır. Boyadan başka prinç çakma düğmelerle de süsleme zenginleştirilir. Çevre illerde satışı yapılan at arabaları, yaylı tatar arabası, fayton olmak üzere çeşitli biçimlerde üretilmektedir. Bugün bu el sanatına olan ilgi oldukça azalmıştır.
Afyonkarahisar’da Demircilik ve Bakırcılık
Eskiden çok önemli olmalarına karşın bugün özelliklerini yitirmiş olan el sanatlarıdır. Endüstrileşme bu iki el sanatını büyük ölçüde etkilemiştir. Afyonkarahisar’daki demirciler başlıca gecenez kapı zinciri, tokat fırdöndü, kaşağı, kullap, frank ve törpüsü, gem, hıltar, düğme gibi pek çok eşya yaparlar. Bakırcıların da üzerinde en çok çalıştığı eşyalar güğüm, kazan, tabak, tencere gibi çeşitlerdir.
Afyonkarahisar’da Örgücülük:
İnsanların koyun yününü en ilkel biçimde kullandıkları çalışma alanı olan örgücülük de Afyonkarahisar’da yaygın el sanatlarından biridir. Koyun yününü kirman, tarak, şiş, iğ gibi basit araçlar kullanılarak çorap, eldiven, kazak, içlik gibi eşyalar haline getirilir. Örülecek erkek çorabı olduğu zaman çoğunlukla düz örgü yada kendinden motifli örgü çeşitleri kullanılır. Çoraplar diz yüksekliğinde örülür. Kadın çorapları ise nakışlı olur. Renk renk motifler ve nakışlar zengin ve güzeldir. Çoraplar beş şişle örülür.
Afyonkarahisar’da Dantel ve Oyalar:
Kadınların boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla yaptıkları, süslemeye yönelik el sanatı ürünleridir. Danteller beyaz veya krem ip kullanılarak örülür. Motifler halinde tek tek örülüp birleştirilen veya bir bütün olarak örülen danteller, çarşaf, yastık, sandık örtüsü gibi eşyaların kenarlarına geçirildiği gibi, su takımı, oda takımı, sehpa örtüsü, karyola takımı, masa örtüsü olarak da yapılmaktadır. Bamyalar, yelpaze, örümcek, laleler, demiryolu, kaz bacağı, elti eltiye küstü, kaynana yumruğu, dantellerde kullanılan sayısız örneklerden bazılarıdır.
Afyonkarahisar’da Yemenicilik
Özellikle 1900’lü yıllarda çok sayıda yemenicinin bulunduğu çarşıda bugün birkaç usta sipariş üzerine yemeni yapmaktadırlar. Bugün “Yemeniciler Çarşısı”nın yalnızca adı kalmıştır. Afyonkarahisar yemenisinin en büyük özelliği, kısa ve uzun yüzlü olarak dikilmesi, içinin dışına çevrilerek kıyısından dikilmesidir. İyi yapılmış yemeni normal koşullarda yaz-kış iki yıl giyilebilmektedir.
Afyonkarahisar’da Mermercilik
M.Ö. 313 yılından bu yana başta İscehisar olmak üzere Afyonkarahisar’ın zengin mermer ocaklarından çıkarılan mermerler, Anadolu’da ve diğer ülkelerde ün kazanmıştır. Eski kaynaklarda Synnada (Şuhut) diye bilinen Dokimeon (İscehisar) mermerinin Roma ve Afrika’ya götürüldüğü arkeolojik bulgulardan anlaşılmaktadır. Fransız arkeolog ve gezgin Charles Texier’in notlarında, menekşe rengi damarlı beyaz Synnada mermerine ilk kez Afyonkarahisar’da rastladığını belirtmiştir.
Afyonkarahisar’dan çıkarılan mermerlerin çapı, görünüş ve renkleri farklıdır. Bu farklara göre isimlendirilen mermerler şunlardır; Afyon hareli, Afyon çizgili şeker, Afyon bal, Afyon şeker, Emirdağ traverten, Afyon kaplan postu, menekşe, güvercingöğsü, gök mermer ve pamuk beyaz bu çeşitler arasındadır. Mermerin eski çağlardan beri değişik amaçlar doğrultusunda kullanıldığı görülmektedir. Mimari yapılarda, dekorasyon işlerinde, heykelcilik işlerinde ve hediyelik eşya yapımında kullanılmaktadır.
Afyonkarahisar’da Yapılan Geleneksel El Sanatları ve Düzenlenen Şenlik ve Festivalleri görmek için diğer sayfaya geçiniz.