Türkiye’nin Outdoor Sayfası olarak outdoor üzerine düşünmeye ve yazmaya devam ediyoruz. Doğa yürüyüşünün kısa tanımını yapmıştık. Bu serinin ilk yazısında ise hiking ne demek sorusunun derinlikli olarak cevabını vermiştik.

Hiking Edebiyatı: 

Bu yazımızda özellikle Batı edebiyatında hikingin ilk örnekleri üzerine bilgi vereceğiz. Daha sonra ise büyük türk gezgini, seyyah, outdoor camiasının piri olan Evliya Çelebi hakkında yazacağız. 

Aşağıdaki bilgiler genel olarak wikipedia sayfasından alınmıştır. Wikipedia sitesine çoğunlukla bilgi girişleri batı kaynaklı olduğu için Avrupa’nın şair ve yazarları ile ilgili bilgiler çoğunluktadır. Biz burada hiking ile ilgili bilgi vermeyi amaçladığımız için bu bilgileri sitemizde yayımlıyoruz. Ancak pek fazla dijital kaynakta rastlamasak da Doğu/İslam ve Türk kültüründe de gezginler, bir amaç uğruna yapılan yolculuklar ve yol edebiyatı çok fazladır. İlerleyen yazılarımızda bizim kültürümüze ait seyyahlar, yürüyüşçüler ve ilim tahsili için seyahat edenlerle ilgili bilgiler vereceğiz.

Türk ve Müslümanlarda Hiking:

Önceki yazılarımızda outdoor teriminin sanayileşme sonrası ortaya çıktığını  belirtmiştik. Outdoor kavramı görece geç ortaya çıkmış olsa da doğa yürüyüşü ve hiking çok eskiden beri çeşitli amaçlarla yapılan faaliyetlerdi. 14.YY’da dahi Avrupa edebiyatında yürümek ve hiking kelimeleri veya doğa yürüyüşü üzerine eserler bukunmaktadır.

Doğu özellikle İslam medeniyetinde ise ilim amaçlı yapılan gezilerin tarihçesi 8.YY’a kadar gitmektedir. Bugün bizim bilip tanıdığımız Gazali,  İbni Haldun, Ahmet Yesevi, Mevlana Celaleddin Rumi gibi onlarca alim, ilim öğrenmek uğruna İslam topraklarını ve ilim merkezlerini dolaşmışlardır. 

Esasında Türk tarihi göçler tarihi olduğuna göre yürümek veya doğada yürümek bizlere yabancı kavramlar değildir. Bize yabancı olan spor amaçlı doğa aktivitesi yani outdoor terimidir. 

İslam medeniyeti, tarihi ve takvimde bilindiği gibi “Hicret” yani daha 7. YY’da bir şehirden diğerine yapılan yürüme ile başlar. Müslümanlar yürüme fikrine hiç yabancı değildir. Yine Anadolu tarihinde büyük önemi olan gezgin dervişler de hatırdan çıkarılmamalıdır.

Dolayısıyla outdoor ya da hiking ile ilgili edebiyat ve terimleri bugün batı dillerinden alıyor olmamıza rağmen bizim kendi kültür ve medeniyetimizde bu kavramlara hiç de yabancı değiliz.

Batı Edebiyatında Hiking:

Francesco Arquà Petrarca (Ö. 1374) döneminin en büyük bilgini sayılan İtalyan hümanist ve şair Petrarch, sık sık yürüyüş yapan birinin ilk örneği olarak bahsedilir. Petrarch’ın kardeşi ve iki görevlileri ile birlikte gezinti amaçlı 1336 yılında Fransa sınırındaki Pztt Ventoux dağına tırmandıklarından bahsetmektedir. İtalya’da Rönesans Medeniyeti adlı kitabında ( 1860) Jacob Burkhardt Petrarch’ı “alıcı ruhu” için doğanın önemi nedeniyle henüz doğayı tanımlama becerisine sahip olmasa bile “gerçekten modern bir insan” ilan etti. İtalyan Şair Petrarch dağlara zevk için ilk tırmanan ve edebiyatta yer alan ilk kişi olarak bilinmektedir. Petrarca
           Onuncu ve on birinci yüzyıllarda Almanya’da doğa duygusu üzerine bir kitapta Lynn Thorndike o döneme ait çeşitli dağa tırmanma yürüyüşleri ve dağların tanımlarına dikkat çekmiştir. Hayatının son yıllarında tırmanmayı çok sevdiği dağa her zamankinden daha sık tırmanmış ve bu yolculukları yazılarında anlatmıştır.

İsviçreli bilim ve şairi Albrecht von Haller’ın şiiri Die Alpen özelikle sakinlerinin basit ve pastoral yaşamı bir biçimde planlanmıştır. 

18. yüzyılın sonunda çok sayıda gezgin Avrupa’yı yürüyerek keşfetmiş ve deneyimlerini kaydetmiştir.

Bunun önemli bir örneği, 1801’de Leipzig’den Sicilya’ya yürüyerek 9 ay sonra Paris üzerinden Leipzig’e dönen Seume’dir.

İngiliz bir rahip olan Thomas West ise 1778’de yazdığı Lake District rehberinde zevk için yürüme fikrini yaygınlaştırdı. Rehberin girişinde zevk iin gezmek fikrini yaygınlaştırmayı amaçladığını yazdı. West, yolculara ve gezginlere bir rehber vererek gölleri ziyaret etmenin zevkini teşvik etti ve bu amaçla kendi tekrarlanan gözlemleriyle doğrulanan tüm seçilmiş istasyonları ve bakış açılarını burada topladı ve önüne koydu. Bu amaçla, turistlerin estetik nitelikleri açısından manzaraların tadını çıkarmaya teşvik edileceği göllerin çevresinde çeşitli menziller, rotalar, istasyonlar ve bakış açıları dahil etti. 1778’de yayınlanan kitap büyük bir başarıydı.

Zevk için yürümenin bir başka ünlü erken temsilcisi, İngiliz şair William Wordsworth’du . 1790’da, daha sonra uzun otobiyografik şiiri The Prelude’da (1850) ve başka şiirlerinde Fransa, İsviçre ve Almanya’daki gezilerinden bahsetti. Wordsworth’ün arkadaşı Coleridge başka bir hevesli yürüyüşçüydü ve 1799 sonbaharında, o ve Wordsworth Göller Bölgesi’nde üç haftalık bir tura çıktılar. 

Yeni nesilden olan John Keats Romantik Şairler, 1818’de arkadaşı Charles Armitage Brown ile İskoçya, İrlanda ve Göller Bölgesi’nde yürüyüş turuna başladı.

19. yüzyıl boyunca gittikçe daha fazla insan yürüyüş turları yaptı; bunların en ünlüsü muhtemelen Robert Louis Stevenson’un Fransa’da  Cevennes boyunca bir eşekle yaptığı yolculuktur ve eşekle Seyahatini (1879) kaydetmiştir.  

Seyahat yazarlığının alt türü, sonraki 20. yüzyılda birçok klasik üretti. Uzun yürüyüş turuna açıklayan bir kitabın erken Amerikalı örneği doğabilimci olan John Muir’in Körfezde Bin Mil Yürüyüşü (1916), 1867 yılında üstlenilen uzun botanizing yürüyüşün ölümünden sonra yayımlandı.

 Türk Seyahatçi: Pirimiz Evliya Çelebi: 

Evliya Çelebi, Türk edebiyatının gezi türündeki ilk ve en önemli eseri olarak adlandırılan, “Seyahatname” adlı kitabın yazarı, ünlü Türk gezgindir. 1611 yılında İstanbul Unkapanı’nda, dünyaya gelen Evliya Çelebi, yirmili yaşların başında, İstanbul içinde gezerek gördüklerini duyduklarını kaleme almaya başladı.

Sarayda geçirdiği kısa sürenin ardından buradan ayrılarak ilk seyahati olan, Bursa yolculuğuna çıktı.  1640’larda İzmit, Trabzon ve Girit yolculuklarına çıkan Evliya Çelebi, 1645 senesinde, Bahadır Giray’ın yanına, Kırım’a gitti. Aynı sene Yanya’nın alınmasıyla sonuçlanan savaşta, Yusuf Paşa’nın yanında görevli bulunan ve 1646 yılında, Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşa’nın muhasibi olan Evliya Çelebi, doğu illeriyle birlikte, Azerbaycan ve Gürcistan’ın çeşitli yerlerini gezdi.

Daha sonra Revan Hanı’na ulaklıkla görevlendirilen ve böylece Gümüşhane, Tortum yörelerini de dolaşma fırsatı bulan Evliya Çelebi, 1648 senesinde İstanbul’a geri dönerek Mustafa Paşa ile Şam’a gitti ve üç yıl bu bölgede incelemeler yaptı. 1651’den sonra Rumeli’yi dolaşmaya başlayan ve bir dönem de Sofya’da bulunan Evliya Çelebi, 1667 – 1670 yılları arasında Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine ve Selanik yörelerini gezdi.

50 yıl boyunca Hicaz, Mısır, Sudan, Habeşistan, Dağıstan gibi ülkelere gezilere çıkan ve bu gezilerin bazılarında yakınlık kurduğu bazı devlet büyükleriyle beraber olan Evliya Çelebi, gezilerde önemli mektuplar götürmek ya da savaşa katılmak gibi çeşitli hizmetlerde bulunuyordu.

Bu arada gördüklerini, yaşadıklarını ve gözlemlerini, gerçekçi bir gözle izlenen olayların, yalın ve duru bir anlatım içinde halkın anlayacağı şekilde Seyahatname eserinde, tarih ve yer belirterek yazıya döken Evliya Çelebi, bazen de naklettiği olayları renklendirmek amacıyla uydurma haberler ve olaylar da ortaya atarak, okuyucunun ilgisini çekmek için aklın alamayacağı garip olaylara da yer veriyordu.

Bütün gezip gördüğü yerleri okuyucuya anlattığı on ciltlik Seyahatname, sadece gözlemlere dayalı aktarmaları ve anlatımları içermekle kalmayıp, araştırıcılar için önemli inceleme ve yorumlara da olanak sağlayan bu eser, belirli bir çalışma alanını değil, insanla ilgili olan her şeyi kapsar. Bu yönüyle Seyahatname, Türk kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yere sahiptir.

ÖNEMLİ UYARILAR

  • Bütün outdoor aktivitelerinde ve doğa sporlarında güvenlik öncelikle sizin sorumluluğunuzdadır. Hiçbir makale veya video, doğru pratik eğitim ve şahsî deneyimin yerini alamaz.
  • Özellikle outdoor ekstrem sporlarda kendi kişisel güvenliğinizden öncelikli olarak siz sorumlusunuz. Her zaman kişisel güvenliğinizi, birlikte olduğunuz takımın uyum ve güvenliğini ön planda tutun.
  • Her durumda doğadan taraf olun, çevreyi temiz tutun, vahşi hayvanlara, vahşi yaşamın devam ettiği doğaya kesinlikle zarar vermeyin.
  • Doğal, tarihi ve turistik mekanlara kesinlikle zarar vermeyin. Gittiğiniz yerlerde çöplerinizi bırakmayın, çöplerinizi getirdiğiniz gibi poşetler içerisinde geldiğiniz yere geri götürün veya bir çöp konteynırına atın.
  • Türkiye’de ormanlara girişlerde sık sık yasaklar uygulanmakta ve uymayanlara idari cezalar yazılmaktadır. Güncel orman giriş yasaklarını illerin Orman Bölge Müdürlüklerinden teyit etmelisiniz.
  • Teknik olarak doğada yapılan bütün outdoor aktiviteleri için önceden izin alınması gerekmektedir. Okuyucularımıza, kampçılara, doğa yürüyüşçülerine ve bütün outdoor sporlarına katılanlara tavsiyemiz, aktiviteye başlamadan önce hiç olmazsa kolluk güçlerini arayarak yapacakları doğa aktivitesi ve rotaları hakkında bilgi vermeleridir.
  • Outdoor ve doğaya dair görüş, düşünce, öneri ve istekleriniz bizim için değerlidir. Çekinmeden bize yazabilirsiniz.
  • Outdoor ve doğa aktiviteleri hakkında en son bilgileri almak için sitemize abone olabilirsiniz.

www.turkeyoutdoor.org: Türkiye’nin outdoor ve doğa sporları platformu. Sizi, unutulmaz bir doğa macerasına davet ediyoruz! Türkiye’nin en heyecan verici outdoor ve doğa sporları platformu olarak trekking, kamp, bisiklet, kano, dağcılık, kaya tırmanışı, rafting, dalış, yamaç paraşütü, binicilik gibi doğa sporlarıyla dolu maceralar hakkında detaylı rehberler, benzersiz rotalar, güncel haberler ve unutulmaz etkinlikler sunuyoruz. Her bir etkinlik için titizlikle hazırlanmış bilgiler, etkileyici rotalar, büyüleyici fotoğraflar ve ilham verici videolar sizi bekliyor.

Sadece okuduğunuz makale değil outdoor ve doğaya dair yayınlanmasını ve irdelenmesini istediğiniz her konu hakkında iletişim sayfamızdaki bağlantıları kullanarak bize yazın.

Türkiye'nin outdoor ve doğa sporları platformu
Türkiye’nin outdoor ve doğa sporları platformu