Milli Parklarda Outdoor ve Doğa Sporları / 1

Milli Parklarda Outdoor

Outdoor Ve Rekreasyon Farkı

Outdoor ile rekreasyonun temel farkı yapılan fiilin ne amaçla yapıldığı (niçin) konusunda ortaya çıkar. Doğada gezinmek, hava almak veya dolaşmak amacıyla yapılan yürüyüş rekreasyon faaliyeti olurken, belli rotada, saat tutarak veya hedf belirleyerek yapılan yürüyüş outdoor aktivitesi (hiking) olarak adlandırılır.

Outdoor ile rekreasyon arasındaki farkları kabaca ifade edecek olursak:

Outdoor terimi doğanın sporla buluştuğu, doğada yapılan her türlü spor aktivitesine karşılık gelir.

Rekreasyon Terimi ise doğada veya kapalı alanda yapılan her türlü eğlence/ eğitim veya aktivite için kullanılabilmektedir. Outdoor ve Rekreasyon terimlerinin farklarını en iyi açılayacak fiilin “piknik yapmak” olduğunu söyleyebiliriz. Piknik de tıpkı diğer bütün outdoor aktiviteleri gibi doğada yapılar ama piknik yapan kişinin amacı spor yapmak değil, doğada kaliteli vakit geçirmektir.

Aşağıdaki makale temel olarak İstanbul Arel Universitesi’nden Ramazan Pars ŞAHBAZ ve Meltem ALTINAY tarafından yazılan  “Türkiye’deki Milli Parkların Rekreasyon Faaliyetleri Açısından Değerlendirilmesi” (Evaluation of Recreational Activities of National Parks in Turkey) başlıklı makaleden alınmıştır.

Aşağıdaki ve bağlantısı verilen yazılarımızda Türkiye’de bulunan milli parkların listesini, milli parkların neler olduğunu, milli parkların özelliklerini, doğa turizmi ve milli parklar arasındaki ilişkiyi, doğa turizmi çeşitlerinin neler olduğunu açıklayacağız.

Keyifli Okumalar dileriz. Her yerde ve her zaman doğayı korumayı unutmayın.

Milli Parklarda Doğa Aktiviteleri

Turizm ve Doğa sporları/outdoor faaliyetlerine olan ilginin artmasıyla birlikte milli park alanlarına olan talep de artış göstermektedir. Milli park alanlarında yapılan rekreasyonel faaliyetler de gün geçtikçe gelişmekte ve çeşitlenmektedir.

Günümüzde milli park alanları rekreasyon / outdoor faaliyetlerinde bulunmak amacıyla gelen birçok kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Bu nedenle milli parklardaki rekreasyonel aktiviteler de gittikçe önem kazanmakta ve turizm faaliyetleri içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.

Bu yazımızda:

Milli parkların rekreasyonel kaynak değerleri, doğa yürüyüşleri, yaban hayatı izleme, manzara seyretme, fotoğraf çekme, rafting, kanyoning gibi pek çok aktiviteleri irdeleyerek bu aktivitelerin doğal kaynak değerlerine değinilmektedir.

Yapılan nitel araştırma sonucunda parkların özelliklerine göre rekreasyonel olarak kullanımlarının farklı olduğu, kullanımlarının ağırlıklı olarak bir bölgede yoğunlaştığı ve bu yoğunlaşmadan dolayı doğal kaynaklarda tahribatlar oluştuğu ortaya çıkmıştır. Bu duruma çözüm olarak parkların mevcut kullanım durumu düzenlenmeli ve doğal kaynaklarının potansiyeline göre gerçekleştirilebilecek rekreasyonel faaliyetler belirlenmelidir.

Boş Zaman ve Outdoor:

Boş Zaman Nedir?

Boş zaman ne demektir sorusunun cevabı önemlidir. Boş zaman kavramı farklı insanlar için farklı anlama gelmekle birlikte farklı kültürlerde de farklı şekillerde yorumlanmaktadır. Boş zaman, bireyin kendi adına özgürce kullanma hakkına sahip olduğu, iş ve yaşamla ilgili zorunlu sorumluluk ve görevler yerine getirildikten sonra geriye kalan zaman olarak tanımlanmaktadır.

Son zamanlarda yazarlar, boş zamanı bireyin dünya gerçeğini tecrübe etmesine yardımcı olan özgür olma durumu, zihnin bir tutumu ve ruhun bir durumu olarak tanımlamaktadırlar.

Boş Zaman Aktiviteleri Nelerdir?

Boş zaman aktiviteleri, bireylerin boş zamanlarında katıldıkları isteğe bağlı uğraşlardır.

Boş zaman aktiviteleri dinlenme, rahatlama, bilgi ve görgüyü arttırma, psikolojik ve fizyolojik zevklere yönelik doyum sağlama, toplumsal hizmete katkıda bulunarak ahlaki inancın gereğini yerine getirme, yaratıcı yetenekleri geliştirme ve tüm bu faaliyetlerde herhangi bir çıkar amacı gütmemek üzere gerçekleştirilen uğraşlardır.

Milli Parklarda Rekreasyon Ve Outdoor

Çeşitli Rekreasyon Tanımları:

• Rekreasyon; yapay kurallar olmaksızın yapılan, fiziksel etkinliğe dayalı bir eğlencedir. Kazanç amacı gütmeden, devamlılık zorunluluğu olmadan, kişiyi tazeleyen ve çevresiyle etkileşimini sağlayan bir zaman geçirme yoludur. İş ve kişisel zamandan arta kalan serbest zamanı kapsar.
• Rekreasyon; insanoğlunun doğasına uygun ve uygulamaktan haz duyacağı bir etkinlik içerisinde bulunması ile sıradanlaşan ve aynı rutini tekrar edercesine “iş-ev” arasında yaşadığı hayatı bir tarafa bırakarak, bu zorunlu hallerden ayrı olarak ruhsal ve zihinsel dinlenmeyi gerçekleştirerek diğer insanlarla kaynaşarak sosyal yaşam içerisinde yer almasıdır.
• Rekreasyon; bireylerin yaşamsal fonksiyonlarını canlı tutmak amacıyla onları dinlendiren, eğlendiren, neşe veren ve çeşitli uğraşlardan haz almalarını sağlayan eylemleri yapmak veya bu etkinliklere katılarak fiziksel ve zihinsel canlanmasıdır.
• Son zamanlarda yapılan araştırmalar, rekreasyonun önemli kişisel ihtiyaç ve motivasyonları karşılayan bir faaliyet olduğu üzerinde durmaktadır
• Rekreasyon, gerek günümüz kent ve iş ortamının olumsuz koşullarının etkisi gerekse insanlara kattığı yapıcı ve olumlu özellikleri nedeniyle insanlar için bir gereksinimdir.
• Rekreatif etkinlikler, bireyin yaşamındaki birçok sıkıntıdan kurtulmasını ve bireyin kendisini geliştirmesini sağlayarak bireylerin kendilerini, ilişkilerini ve sosyo‐kültürel uyumlarını olumlu yönde etkilemektedir.

Rekreasyon Çeşitleri Nelerdir?

Geçmişten bugüne varlığını sürdüren rekreasyon olgusu, farklı rekreatif faaliyetler bakımından sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma

• Etkinliklere katılım biçimlerine göre,
• Katılanların mekan tercihleri bakımından,
• Katılanların sayısına göre,
• Katılanların yaşları bakımından,
• Rekreasyonel etkinliklerin kültürel değerleri bakımından,
• Katılanların milliyetleri bakımından,
• Katılanların zaman tercihi bakımından,
• Fonksiyonel açıdan rekreasyon ve
• A-Tipik boş zaman davranışı olarak yapılmaktadır.

Bu faaliyetler de kendi içerisinde de çeşitlilik göstermektedir. Rekreasyon faaliyetlerinin sınıflandırılmasında esas önemli olan, bireylerin boş zamanları içerisinde rekreatif faaliyetlere katılmasını sağlayan amaçlar, istekler ve hazlardır. Rekreatif faaliyetler bu temel unsurlara göre sınıflandırılabileceği gibi mekânsal, amaçsal, işlevsel vb. belirleyicilere göre de sınıflandırma yapılabilmektedir.

Milli Park Kavramının Ortaya Çıkışı:

Doğal kaynakların kullanım alanları; hızlı nüfus artışı, sanayileşme, kentleşme ve teknoloji alanındaki gelişmelerden dolayı sürekli genişlemiş ve doğal kaynaklar üzerindeki baskı da buna paralel olarak artmıştır. Özellikle geçtiğimiz ve yaşadığımız yüzyılda insanoğlunun doğal kaynakları aşırı ve plansız kullanmaya devam etmesi ile birlikte; ciddi çevre problemlerinin ortaya çıkması, canlı türlerinin yok olmaya başlaması, doğal dengenin değişmesi, başta insan olmak üzere birçok canlının yaşadığı ekosistemlerin bozulmaya başlaması, “milli park” kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bilinçli şekilde ortaya çıkan korunan alanlar ve beraberinde getirdiği doğa koruma düşüncesi, genel anlamda herkesin kullanımına açık park anlayışı yerine, doğal kaynakların korunmasına yönelik bir milli park anlayışını beraberinde getirmiştir. Amerikan Kongresi 1872 yılında Yellowstone yöresinde 8.670 km2 büyüklüğündeki bir bölgeyi Milli Park olarak ilan etmiştir.

“Yellowstone Milli Parkı” adı verilen bu alan Dünya’daki ilk Milli Park olarak kabul edilmektedir. Bu durum doğa koruma düşüncesinin dünya üzerinde başlangıcı olarak sayılmaktadır.

Milli Park Ne Demektir?

Dünya Koruma Birliği (IUCN, 2011) Milli Parkları: “Bir veya birden fazla ekosistemin ekolojik bütünlüğünü bugün ve gelecek nesiller için korumak, doğal çevrenin işgalini ve sömürülmesini engellemek, ve çevreyle uyumlu biçimde bilim, eğitim, rekreasyon ve ziyaretçi aktivitelerinin gelişimini tesis etmek amaçları için ayrılmış (kara/deniz) doğa parçaları” olarak tanımlamaktadır.

Dünya Koruma Birliği (IUCN, 2011) bir alanın milli park olabilmesi için üç temel niteliğe sahip olması gerekliliğini vurgulamaktadır:

• Alan doğal, kültürel veya rekreasyonel kaynak değerleri açısından az bulunur nitelikte olmalıdır.
• Alanın korunmaya ihtiyacı olmalıdır.
• Alan korunabilir (korunmaya uygun – kaynak değerleri tahrip olmamış) olmalıdır.

Korunan Alan Ne Demektir?

“Korunan alanların ülke yüzölçümüne oranı” ülkelerin doğal ve kültürel değerlerine karşı bakış açılarını ortaya koyması yönüyle önemli bir ölçüttür. Türkiye, farklı yasal mevzuatlar ve bunların doğrultusunda oluşturulan farklı statüde koruma alanlarına sahiptir.

Bunların ülke yüzölçümüne oranı 2010 yılı itibariyle %5,6 dolayındadır. Buna karşın söz konusu değer İspanya’da %7,7, Rusya Federasyonu’nda %8,4, İran’da %6,7, İtalya’da %12, Çin Halk Cumhuriyeti’nde %14, Japonya’da ise %8,5 gibi ülkemize göre yüksek düzeylerdedir (tursab.org.tr). Ülkemiz için bu oran yetersiz olsa da geçmişten günümüze gösterdiği pozitif artış ümit vermektedir. Örneğin; 1960 yılında 4 olan milli park sayısı, 2015’e gelindiğinde 40’a ulaşmıştır. Diğer koruma statüsündeki alanlarda da benzer bir artış söz konusudur.

Milli Parklar Ve Turizm

Milli parklar, barındırdıkları farklı türdeki kaynak değerleri nedeniyle ulusal ve uluslararası ölçekte ilgi çekebilmekte, başta turizm olmak üzere, bilimsel ve eğitim amaçlı çeşitli faaliyetlere ev sahipliği yapabilmektedirler.

Ülkemizde, doğal bitki örtüsü, özgün canlı türleri, hidrografik unsurları, dikkat çekici jeolojik oluşum örnekleri gibi doğal kökenli kaynak değerlere sahip milli parklarımız olduğu gibi, arkeolojik buluntular, tarihi yapılar, tarihi olay mekânları, kırsal mimari, kırsal kültür gibi beşeri kaynak değerleri ile ön plâna çıkan milli parklar da yer almaktadır.

Türkiye milli parkları, ülkemizin doğal, beşeri ve kültürel zenginliklerinin yansımalarının en belirgin gözlendiği yerlerdendir.

Milli Parklar Ve Ekoturizm

Rekreatif faaliyetlerin artmasıyla birlikte insanlar rahatlamak için mekân tercihlerini de değiştirmeye başlamıştır. Bu değişimler sonucunda doğal ve kültürel değerler bakımından zengin olan milli parklara, tabiat parklarına olan yönelimler de artmıştır. Dünyadaki bir çok ülke bu yönelimleri avantaja çevirerek turizm etkinliklerini milli park ve tabiat parkı gibi korunmuş alanlara yönlendirmektedir. Ancak bu girişimlerden önce milli parklar eko turizm etkinlikleri için uygun hale getirilmelidir.

Bu hazırlıkları tamamlayan ülkelerde yerli ve yabancı ziyaretçi sayısı katlanarak artmaktadır. Örneğin; ABD deki milli parkları ziyaret edenlerin sayısı yılda 600 milyon kişiye ulaşmıştır. Bağlantısı verilen yazımızda outdoor ve stres arasındaki ters ilişkiyi açıkladık. Bu ülkenin milli parklarında, parklardaki görevlileri eko turizm konusunda eğitmek ve ziyaretçilerle daha verimli bir diyalog kurabilmeleri için turizm büroları kurulmuştur.

Türkiye’de Milli Parklar ve Ekoturizm:

Ülkemizde de milli park kavramı gittikçe önem kazanmakta ve birçok ziyaretçiyi kendine çekmektedir. Her yıl milyonlarca kişi tarafından ziyaret edilen koruma alanları olan milli parklarda yapılan rekreasyonel faaliyetler gün geçtikçe çeşitlenmektedir. Fakat milli parkların rekreasyonel olarak imkanlar sunmasının yanı sıra “plansız olarak” kullanımındaki artış milli parkları olumsuz yönde etkilemektedir. Bu olumsuz etkileri azaltmak için bu alanların yönetim planlarını, alanların mevcut potansiyellerine göre belirlemek gerekmektedir.

Boş Zaman Ve Outdoor:

Günümüz dünyasında insanların boş zamanları gittikçe artış göstermektedir. Örnek olarak; dünyada 1885 yıllarında boş vakit % 7,8’lik bir paya sahipken 2000 yılında bu oran % 27,1’e yükselmiştir. Bu oran ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, sonuç olarak insanların boş zamanlarındaki artış gözle görülebilen bir gerçektir. Bu durum insanların boş zamanlarında yaptıkları faaliyetlerde de artışa sebep olmuştur.

Boş zamanlarda yapılan her türlü gönüllü faaliyet; kısaca rekreasyon faaliyetleri olarak tanımlanmaktadır. Bu faaliyetler başta iç ve dış mekân faaliyetleri olmak üzere birçok sınıflandırmaya ayrılmıştır. Günümüzde şehirleşmenin etkileriyle dış mekanda yapılan rekreasyon faaliyetleri çeşitlenmektedir.

Doğal alanlar arasında yer alan milli parklar, rekreasyon faaliyetleri içerisinde önemli yer tutmaktadır. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada gibi milli parkçılığın öncülüğünü yapan ülkelerde bu alanların turizm ve rekreasyon faaliyetleri için yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir.

---

ÖNEMLİ UYARILAR

• Bütün outdoor aktivitelerinde ve doğa sporlarında güvenlik öncelikle sizin sorumluluğunuzdadır. Hiçbir makale veya video, doğru pratik eğitim ve şahsî deneyimin yerini alamaz.
• Özellikle outdoor ekstrem sporlarda kendi kişisel güvenliğinizden öncelikli olarak siz sorumlusunuz. Her zaman kişisel güvenliğinizi, birlikte olduğunuz takımın uyum ve güvenliğini ön planda tutun.
• Her durumda doğadan taraf olun, çevreyi temiz tutun, vahşi hayvanlara, vahşi yaşamın devam ettiği doğaya kesinlikle zarar vermeyin.
• Doğal, tarihi ve turistik mekanlara kesinlikle zarar vermeyin. Gittiğiniz yerlerde çöplerinizi bırakmayın, çöplerinizi getirdiğiniz gibi poşetler içerisinde geldiğiniz yere geri götürün veya bir çöp konteynırına atın.
• Türkiye’de ormanlara girişlerde sık sık yasaklar uygulanmakta ve uymayanlara idari cezalar yazılmaktadır. Güncel orman giriş yasaklarını illerin Orman Bölge Müdürlüklerinden teyit etmelisiniz.
• Teknik olarak doğada yapılan bütün outdoor aktiviteleri için önceden izin alınması gerekmektedir. Okuyucularımıza, kampçılara, doğa yürüyüşçülerine ve bütün outdoor sporlarına katılanlara tavsiyemiz, aktiviteye başlamadan önce hiç olmazsa kolluk güçlerini arayarak yapacakları doğa aktivitesi ve rotaları hakkında bilgi vermeleridir.
• Outdoor ve doğaya dair görüş, düşünce, öneri ve istekleriniz bizim için değerlidir. Çekinmeden bize yazabilirsiniz.
• Outdoor ve doğa aktiviteleri hakkında en son bilgileri almak için sitemize abone olabilirsiniz.

www.turkeyoutdoor.org: Türkiye’nin outdoor ve doğa sporları platformu. Sizi, unutulmaz bir doğa macerasına davet ediyoruz! Türkiye’nin en heyecan verici outdoor ve doğa sporları platformu olarak trekking, kamp, bisiklet, kano, dağcılık, kaya tırmanışı, rafting, dalış, yamaç paraşütü, binicilik gibi doğa sporlarıyla dolu maceralar hakkında detaylı rehberler, benzersiz rotalar, güncel haberler ve unutulmaz etkinlikler sunuyoruz. Her bir etkinlik için titizlikle hazırlanmış bilgiler, etkileyici rotalar, büyüleyici fotoğraflar ve ilham verici videolar sizi bekliyor.

Sadece okuduğunuz makale değil outdoor ve doğaya dair yayınlanmasını ve irdelenmesini istediğiniz her konu hakkında iletişim sayfamızdaki bağlantıları kullanarak bize yazın.