Erzurum Caferiye Camii: Erzurum’un Tarihî Zenginliklerinden Bir Yansıma

Erzurum’un Cumhuriyet Caddesi üzerinde gururla duran Caferiye Camii, tarihi ve mimari zenginlikleriyle dikkat çeken bir ibadet mekanıdır. Bu yazıda, Caferiye Camii’nin tarihçesi ve mimari özellikleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Yer ve Tarih: Cumhuriyet Caddesi Üzerinde Bir Hazine

Caferiye Camii, Cumhuriyet Caddesi üzerinde yer almaktadır. Giriş kapısı üzerindeki beş satırlık nesih kitabede, Erzurum Hazinesi Mukataa memuru Ebubekiroğlu Hacı Cafer tarafından 1645 yılında Sultan İbrahim’in hükümdarlığı döneminde yaptırıldığı belirtilmiştir. Bu tarihî camii, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari İncelikler: Kare Planlı ve Tek Kubbeli Mabet

Caferiye Camii, kare planlı ve tek kubbeli bir yapıdır. Kuzeyinde, yanlara ve öne doğru açık üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yerindeki yuvarlak kemerler, mukarnas başlıklı dört sütun ile birbirine bağlanmıştır. Bu alanda ayrıca mezarlar da yer almaktadır.

Giriş Kapısı ve Minare: Mimari Zarafet

Caminin kuzey cephesindeki giriş kapısı düz atkı taşlı ve dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmış, sivri kemerli bir kavsaraya sahiptir. Minare, kuzeydoğu köşede tuğladan yapılmış olup, silindirik gövdesi dekoratif bezemelere sahiptir.

İç Mekan ve Detaylar: Sanatsal İncelik

Kare alana sahip iç mekan, tromplara oturan kubbe ile kapatılmıştır. Pencere sistemi düzenli bir şekilde yerleştirilmiş olup, içte ve dışta sivri kemerli alınlıklara sahiptir. Kubbe kasnağı sekizgen formdadır ve dört yönde yuvarlak kemerli pencerelere sahiptir. Malzeme olarak moloz kırma taş ve kesme taş kullanılmıştır.

Mihrap ve Mahfil: Sanat ve İslami Mimari

Kıble duvarındaki taş mihrap dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış, mukarnas kavsaralıdır. Mihrabın mukarnas kavsarası altına ve üstüne iki kitabe konmuştur. Camide ayrıca mahfilin altında çile odası da bulunmaktadır.

Minber ve Bezeme: Orijinallik ve Estetik

Minber, orijinal olup, geometrik geçmeli kapısı kaş kemerlidir. Camideki bezemelerde bitkisel motifler ve yazılar kullanılmıştır. Kubbe göbeğinde ve kasnakta yer alan bu bezemeler, Caferiye Camii’ne estetik bir atmosfer katmaktadır.

Caferiye Camii’nin külliyeden günümüze ulaşan unsurları arasında medrese hücrelerinden bir oda, hamam ve çeşmenin yanı sıra caminin moloz taş ve kesme taş kullanılarak inşa edilmesi dikkat çekicidir. Bu camii, Erzurum’un zengin tarihini yansıtan önemli bir dini yapıdır.

Erzurum Cedid Camii

Erzurum’un Taşmağazaların arkasında, tarihi dokusunu koruyan Cedid Mahallesi’nde gururla duran Cedid Camii, 1670 yılında inşa edilmiştir. Bu yazıda, Cedid Camii’nin tarihçesi ve mimari özellikleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Yer ve Tarih: Cedid Mahallesi’nin Gönüllü Şahidi

Cedid Camii, Taşmağazaların arkasında, Cedid Mahallesinde yer almaktadır. Giriş üzerinde bulunan levhaya göre 1670 yılında inşa edilen bu tarihi camii, ahşap tavanlı ve ahşap direkli camiler grubuna aittir. Yapının geçirdiği onarımlar zaman içinde değişikliklere uğramıştır.

Ahşap Direkler ve Tavan Düzenlemesi: Estetik ve Fonksiyonellik

Caminin ahşap direkleri, iki kademeli bir düzenlemeye sahiptir. İkinci kademesi, dört ayak arasında tavanın yükseltilmesiyle oluşturulmuştur. Bu özellik, Cedid Camii’ne estetik bir dokunuş sağlamaktadır. Doğu ve batısını çevreleyen diğer yapılar, caminin içini güney ve batıda iki doğuda bir tane olan pencerelerle aydınlatmaktadır.

Mahfil ve Giriş Düzeni: Ahşabın Zarafeti

Giriş üzerinde bulunan mahfil, ahşap direklerle taşınır ve camiye girişi süsler. Kesme taş mihrap, mukarnas kavsaralıdır, bu da caminin mimari zarafetini vurgular. Caminin ahşap minberi, son yıllara tarihlenirken, mihrap ise sonradan boyanmıştır.

Minare ve Değişiklikler: Zamanın İzleri

Kuzeybatısındaki ahşap minaresi, zaman içinde yapılan değişikliklerle sac ile kapatılmıştır. Bu değişiklikler, Cedid Camii’nin geçmişten günümüze olan evrimini yansıtan önemli izlerdir.

Cedid Camii, Erzurum’un zengin tarihini yansıtan bir yapıdır. Ahşap direkleri, tavan düzenlemesi ve zaman içindeki değişiklikleriyle, şehrin kültürel mirasının bir parçasını oluşturur. Ziyaretçilere, geçmişin izlerini taşıyan bu tarihi camiyi keşfetme fırsatı sunar.

Erzurum Cennetzade Camii

Erzurum’un Aşağı Yoncalık Mahallesi’nde, tarihi Taşambarlarının güneyinde yükselen Cennetzade Camii, şehrin köklü geçmişini yansıtan önemli bir yapıdır. Bu yazıda, Cennetzade Camii’nin tarihçesi, planı ve mimari özellikleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Yer ve Tarih: Karacehennem’den Cennet’e Yolculuk

Cennetzade Camii, Aşağı Yoncalık Mahallesinde, Taşambarlarının güneyinde konumlanmıştır. Tarihi kaynaklarda “Karacehennem” adıyla anılan bu yapı, 1200 H. (1785-1786 M.) yılında İsmail Efendi tarafından inşa edilmiştir. Camii, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 13.11.1976 tarih ve A-188 sayılı karar ile koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Tek Kubbeli Bir Miras

Caminin mimarisinde tek kubbe ve üç gözlü son cemaat yeri dikkat çeker. İçten tromplara oturan kubbe, dıştan iki kademeli kasnak üzerine oturur. Doğu ve batı cepheleri moloz taşla inşa edilmiş olup, ortalarında yuvarlak kemerli pencereler bulunmaktadır. Güney cephesinde ise dikdörtgen çerçeveli iki pencere ile bunların üzerindeki yuvarlak kemerli bir pencere estetik bir denge oluşturur.

Son Cemaat Yeri ve Giriş: Zarafet ve Asalet

Caminin kuzey cephesinde kesme taştan yapılan dört sütun üzerine oturan üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Sütunlar, birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış olup, sütun başlıkları basit mukarnaslıdır. Giriş kısmı, kuzey cephede sivri kemerli alınlıkla vurgulanırken, kapı açıklığı yuvarlak basık kemerlidir. Minare ise kuzeybatı köşede yer alır ve kare kaideli, silindirik gövdeli, tuğla malzemelidir.

Mihrap ve Minber: Geleneksel Estetik

Caminin mukarnas kavsaralı mihrabı kesme taştan yapılmıştır ve Erzurum camilerinin tipik özelliklerini yansıtır. Ahşaptan yapılan minber, yeni olup, geleneksel estetikten uzaklaşmaz.

Bezeme ve İnşa Malzemeleri: Detaylarda İncelik

Cennetzade Camii’nin kemer aralarında, kubbe eteğinde ve kubbesinde yer alan bitkisel bezemeler, son yıllarda onarılmıştır. Caminin inşası için moloz taş ve kesme taş kullanılmış olup, kuzey cephesinde kesme taş, diğer cephelerinde ise moloz taş tercih edilmiştir.

Cennetzade Camii, tarihî ve mimari zenginliği ile Erzurum’un kültürel mirasına önemli bir katkı sunmaktadır. Geleneksel öğeleri modern detaylarla buluşturan bu camii, şehrin tarihine saygılı bir şekilde ayakta durmaya devam etmektedir.

Erzurum Demirciler Kilisesi (Fethiye Camii)

Erzurum şehir merkezinde, Kongre Caddesi üzerindeki Demirciler Çarşısı’nda yer alan Demirciler Kilisesi, tarih kokan mimarisi ve tarihî önemiyle dikkat çeker. Günümüzde Fethiye Camii olarak kullanılan bu yapı, ayrıntılı planı ve mimari özellikleriyle büyüleyici bir tarihî mirastır.

Yer ve Tarih: Çarşı Gürültüsünde Tarihî Bir Mekân

Demirciler Kilisesi, Erzurum’un şehir merkezinde, Kongre Caddesi’ndeki Demirciler Çarşısı’nda konumlanmıştır. Ne yazık ki üzerindeki kitabesi kaybolduğu için tam tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, plan özellikleri ve kullanılan malzemeler göz önüne alındığında XVIII. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir. Kilise, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 10.6.1977 tarih ve A-601 sayılı karar ile koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Üç Nefli Bir Anıt

Kilise, doğu-batı istikametinde dikdörtgen planlı olup, 22.50 x 14.00 m. boyutlarındadır. Üç nefli bazilikal bir plana sahiptir. Narteks bölümü iki katlı olarak düzenlenmiştir ve iki sütun ile üç bölüme ayrılmıştır. Naos bölümü ise dört sütun ve apsis önündeki iki kare taşıyıcı ile üç nefe ayrılmıştır. Orta nef, yan neflere göre daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Neflerin üstü beşik tonozla örtülmüş olup, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan sütunlar kullanılmıştır.

Freskolar ve Süslemeler: Tarihî Anlatılar Duvarlarda

Kilisenin iç kısmında birçok fresko ve süsleme bulunmaktadır. Naos kısmında yer alan en önemli fresko, beşik tonozun ortasında bulunan pantokrator İsa tasviridir. İsa’nın sağ eliyle takdis yapması ve sol elinde İncil’in bulunması, bu kompozisyonda özel bir anlam taşır. Freskonun çevresinde İsa’nın monogramları yer alır. Kilisenin tonozları, sütun gövdeleri ve başlıkları ile diğer yüzeylerde bitkisel ve geometrik süslemeler izler halinde görülebilir.

Malzeme ve Değişiklikler: Tarihî Doku ve Modern İzler

Demirciler Kilisesi’nin inşasında kesme taş ve moloz taş bir arada kullanılmıştır. Kilisenin günümüzde Fethiye Camii olarak kullanılmasının ardından 1997’de yapılan değişikliklerle içerisine mihrap nişi eklenmiş ve minber yerleştirilmiştir. Freskolar, koruma amaçlı ahşap levhalarla kapatılarak zarardan korunmaktadır.

Demirciler Kilisesi, Erzurum’un tarihî derinliklerine bir pencere açarak, geçmişten günümüze taşıdığı zengin mirasıyla kültürel bir hazine olarak öne çıkar.

Erzurum Derviş Ağa Camii: Tarihî Bir Miraç

Erzurum’un tarihî dokusuna ışık tutan Derviş Ağa Camii, 1717 yılında Hacı Derviş Ağa tarafından inşa edilmiş ve daha sonraki yıllarda 1845’te Abdurrahman oğlu Müderris Hacı Müştak tarafından onarılmıştır. Gülahmet Caddesi üzerinde yer alan cami, mimari detayları ve tarihsel önemiyle öne çıkar.

Yer ve Tarih: Gülahmet’in Göz Bebeği

Derviş Ağa Camii, Erzurum’un Gülahmet Caddesi üzerinde konumlanmıştır. 1717 yılında Hacı Derviş Ağa tarafından inşa edilen cami, geçmişten günümüze uzanan zengin bir tarih barındırır.

Mimari Özellikler: Zarif Detaylarla Süslenmiş Mabed

• Plan ve Kubbe: Kare planlı ve tek kubbeli olan cami, zarif detaylarıyla dikkat çeker. Dört taş sütün tarafından taşınan son cemaat yeri, üç kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbeler, dıştan eğimli çatı ile kaplanmıştır.

• Giriş ve Son Cemaat Yeri: Kademeli sivri kemerli giriş kapısı, iki yanında tepelikli sütunlar ve pencere detaylarıyla süslenmiştir. Son cemaat yeri, dört taş sütün ve üç kubbe ile örtülüdür.

• Cephe Malzemeleri: Kuzey cephe duvarında kırmızı renkli kesme taş kullanılırken, diğer cephelerde moloz taş malzeme tercih edilmiştir. Bu, mimarinin dikkat çeken bir özelliğidir.

• Işıklandırma: Caminin içerisini aydınlatan pencereler, doğu ve batı cephelerinde altlı üstlü birer pencere, güney cephede ise altta iki üstte bir pencere şeklinde düzenlenmiştir.

İç Mekân ve Detaylar: Mimari ve Sanatın Buluşma Noktası

• Mihrap ve Tromplar: Taş mihrap, mukarnas kavsaralıdır ve niş köşelerinde sütuncelerle süslenir. Kubbe geçişleri tromplarla sağlanmıştır.

• Minber: Geç dönem eseri olan ahşap minber, çakma tekniğiyle yapılmıştır. Sekiz ahşap destek üzerine yerleştirilen mahfil, minberin zarif bir parçasıdır.

Minare: Gökyüzüne Uzanan Geometri

• Minare Tasarımı: Kare kaideli ve silindirik gövdeli minare, kuzeybatı köşede yer alır. Şerefesinde kullanılan kesme taş malzeme ve tuğlaların farklı dizilişiyle oluşturulan geometrik bezeme, minarenin estetik değerini artırır.

• Onarımlar: Minare, çeşitli dönemlerde onarımlar görmüş, ancak tarihî dokusunu korumuştur.

Derviş Ağa Camii, mimari zarafeti ve tarihi derinliği ile ziyaretçilere bir zaman yolculuğu vaat eder. Hacı Derviş Ağa’nın bu mabedi, Erzurum’un tarihî mirasının unutulmaz bir parçasıdır.

Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii: Tarihî İhtişamın Tanığı

Erzurum’un tarihî zenginliklerinden biri olan Lala Mustafa Paşa Camii, Kıbrıs Fatihi Lala Mustafa Paşa tarafından 1562-1563 yıllarında Erzurum’da beylerbeyi olarak görev yaptığı dönemde yaptırılmıştır. Bu muazzam külliye, cami, şadırvan, hamam, sübyan mektebi ve saraydan oluşur. Günümüzde ayakta kalan cami ve hamam, Osmanlı mimarisinin izlerini taşır.

Tarihî ve Mimari Köklere Yolculuk

• Yapım Tarihi: Lala Mustafa Paşa tarafından 1562-1563 yıllarında yaptırılan cami, Osmanlı İmparatorluğu’nun zirvesinde olan bu dönemin mimari zarafetini yansıtır.

• Mimari: Caminin mimarı, ünlü Mimar Sinan’ın kalfalarından biri olabilir, çünkü Sinan bizzat bu camiyi inşa etmemiştir. Ancak, Mimar Sinan’ın gönderdiği plan ve projeler doğrultusunda yapılmıştır.

• Külliye: Lala Mustafa Paşa Camii, bir külliye olarak inşa edilmiştir. 1836-1839 yılları arasında muvakkithane ilave edilmiştir, ancak muvakkithane günümüze ulaşmamıştır.

Mimari Özellikler

• Plan ve Yapı Malzemesi: Kesme taştan inşa edilen cami, kare planlıdır. Zarif mukarnas başlıklı altı sütün tarafından taşınan beş bölümlü son cemaat yeri, estetik bir giriş sunar.

• Kubbe ve Tonozlar: İç mekan, merkezi örtü biçimindeki ana kubbe ile aydınlatılmıştır. Ana kubbenin yanında dört tarafında yarım çapraz tonoz ve dört küçük kubbe bulunmaktadır.

• Pencereler: İç mekanı çift sıra halinde 28 pencere aydınlatır. Alt sıradaki pencere alınlıkları, işgal sırasında atılan kurşunlarla zedelenmiş veya dökülmüş olan çinilerle süslenmiştir.

Detaylar ve Kitabeler

• Taç Kapı ve Kitabe: Mukarnas kavsaralı taç kapı, taştan yapılmış ve Sultan IV. Mehmed’in 14 satırlık fermanını içeren bir kitabe ile süslenmiştir. Bu fermanda, çevrede yaşayan çiftçilerden vergilerin kaldırıldığı bildirilmektedir.

• Mihrap ve Mahfiller: Kubbenin altında üçüncü bir mahfil ve sağda kuzeybatı köşede bulunan minaresinin altında bir mahfil bulunmaktadır.

Minare ve Şadırvan

• Minare: Beyaz taştan yapılan minare, kırmızı taşlı bileziklerle bezenmiştir. Minarenin kuzeydoğu köşesinde, son cemaat yerine hizmet eden bir çıkıntısı bulunur.

• Şadırvan: Avluda yer alan sekiz köşeli ahşap şadırvan, taş işçiliğiyle bezenmiş sütunları ile dikkat çeker.

Lala Mustafa Paşa Camii, Erzurum’un tarihî atmosferini ve Osmanlı İmparatorluğu’nun zengin kültürünü yansıtan nadir eserlerden biridir.

Erzurum Emir Şeyh Camii: Tebrizkapı Semtindeki Tarihî Bir Anıt

Emir Şeyh Camii, Tebrizkapı semtinde, Çifte Minareli Medrese’nin güneydoğusunda konumlanmış önemli bir tarihî yapıdır. Kitabesi bulunmayan bu cami, mimari özellikleri göz önüne alındığında XVIII. yüzyıla tarihlendirilmektedir.

Mimari Özellikler

• Yapı ve Plan: Cami, düz tavanlı ve ahşap destekli bir yapıya sahiptir. XVIII. yüzyıl mimarisine özgü özellikleri taşır. Batı ve doğu yönlerine çift pencere açılarak iç mekana doğal ışık sağlanmıştır.

• Ahşap Tavan: Caminin ana mekanı ahşap tavanla örtülmüş ve orta kısmı yükseltilmiştir. Tavanın alt kısmında yazı kuşağı, göbek kısmında ise yıldız motifi işlenmiştir.

• Son Cemaat Yeri: Günümüzde kapalı olan son cemaat yeri, orijinal özelliklerini büyük ölçüde kaybetmiştir.

Mihrap Nişi ve Minber

• Mihrap Nişi: Caminin mihrap nişi beş kenarlıdır ve kavsarası üç kademelidir. Mukarnas kavsara ile süslenmiş ikinci kademe, üst kısmı istiridye yivlidir. İki yanında sütunca bulunmaktadır, mimari zenginliği yansıtır.

• Minber: Minber, caminin kuzeybatı köşesinde yer alır ve ibadetin düzenini yönlendiren önemli bir unsurdur.

Türbe ve Çeşme

• Türbe: Caminin kuzeydoğusunda bulunan türbe, dikdörtgen planlı ve tonoz örtülüdür. Osmanlı öncesine ait olduğu belirtilmiştir.

• Minare ve Saç Örtüsü: Ahşap minare, sacla örtülüdür ve camiye gelenleri yüksekten selamlar.

• Çeşme: Caminin kuzeybatı köşesindeki tek lüleli çeşme, Osmanlı döneminden kalmıştır. Bu çeşme, mimari açıdan dönemin özelliklerini yansıtmaktadır.

Emir Şeyh Camii, mimari detayları, tarihi zenginliği ve çevresindeki diğer tarihî yapılarla birlikte Erzurum’un kültürel mirasına önemli bir katkı sunar.

Erzurum Esat Paşa Camii: Erzurum’un Tarihî Bir Yapısı

Esat Paşa Camii, Erzurum’un önemli tarihî yapılarından biridir. İşte bu camiyle ilgili bazı detaylar:

Tarih ve Restorasyon

• Yapım Tarihi: Cami, 1830-1836 yılları arasında 7 yıl Erzurum valiliği yapmış olan Esat Muhlis Paşa tarafından, Sultan II. Mahmud adına yaptırılmıştır.

• Restorasyon: Zarif Mustafa Paşa döneminde harap olan yapı, 1852’de Sultan Abdülmecit tarafından tamir edilmiştir.

Kitabe ve Süslemeler

• Kitabe: Giriş kapısının üzerindeki mermer kitabe, yapım tarihini ve restorasyonu belirtir. Sultan Abdülmecit tuğrası kitabenin üst sırasında yer almaktadır.

• Yapı İşçiliği: Muntazam ve kaliteli kesme taş işçiliği, caminin mimari özelliklerini vurgular.

Mimari Yapı

• Plan ve İç Mekân: Cami, ahşap destekli, düz tavanlı ve dikdörtgen planlıdır. Girişin üst tarafında mahfil bulunmaktadır. Üst örtü dört destek ile taşınmaktadır.

• Pencereler: Caminin kuzey ve güney cephesinde ikişer, doğu ve batı cephesinde ise üçer pencere bulunmaktadır.

• Son Cemaat Yeri: Günümüzde kapatılan son cemaat yeri altı adet ahşap sütuna oturmuş ve eğimli çatı ile örtülmüştür.

İç Donanım

• Mihrap ve Minber: Caminin mihrabı sade bir tasarıma sahiptir ve dış bükey silmelerle sınırlanmıştır. Minber ise daha sade ve son dönemlerde yapılmıştır.

• Giriş ve Levhalar: Caminin girişi yuvarlak kemerli ve sade bir tasarıma sahiptir. Cami içinde hat sanatının örneklerinden levhalar yer almaktadır.

Minare ve Avlu

• Minare: Caminin kuzey batısında yer alan minare, kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Pabuç kısmı küp şeklindedir ve Erzurum’un en yüksek minaresinden birine sahiptir.

• Avlu: Geniş bir avlu içerisinde bulunan caminin kuzeydoğusunda tuvaletler ve abdest alma yerleri yer almaktadır.

Türbe ve Hazire

• Türbe: Son cemaat yerinin doğusu, sonradan mezar konularak türbeye dönüştürülmüştür. Mezarlardan biri Nakşibendi Mürşidi Osman Efendi’ye aittir.

• Hazire: Caminin güneyinde bulunan hazire, 40 kadar mezara ev sahipliği yapmaktadır. Erzurum’da görev yapmış alimler ve paşalar burada defnedilmiştir.

Esat Paşa Camii, mimari zarafeti, tarihi önemi ve çevresindeki mezarlıkla birlikte Erzurum’un kültürel zenginliğini yansıtan önemli bir yapıdır.

Erzurum Ulu Camii (Atabey Camii): Erzurum’un Tarihî Bir Hazinesi

Erzurum Ulu Camii, tarih boyunca birçok onarımdan geçmiş ve zengin bir tarihî geçmişe sahip olan önemli bir yapıdır. İşte bu camii ile ilgili detaylar:

Konum ve Tarihçe

• Yeri: Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Çifte Minareli Medrese’nin batısında, Erzurum Kalesi’nin güneyinde bulunmaktadır.

• Yapım Tarihi: Kesin yapım tarihi bilinmemekle birlikte, bazı kaynaklara göre Saltuklu Beyliği döneminde Emir İzzettin Saltuk’un oğlu Melik Nasırüddin Muhammed tarafından H. 575/M. 1179-1180 tarihlerinde inşa edilmiştir.

• Koruma Statüsü: Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 13.11.1976 tarih ve A-188 sayılı kararla koruma altına alınmıştır.

Onarımlar ve Restorasyonlar

• Onarımlar: Camii, çeşitli dönemlerde tahrip olmuş ve birçok kez onarıma tabi tutulmuştur. Onarımların belirtildiği kitabelerden birincisi H.1039/M.1629-1630 tarihini taşıyan 4 satırlık tamir kitabesidir.

• Diğer Onarımlar: Camii, 1639’da Nasuhpaşazade Hüseyin Paşa tarafından, 1787’de, 1858-1859’da, 1957’de ve daha sonraki dönemlerde Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler

• Boyutlar: Dikdörtgen bir alana oturan cami, 54.00 x 41.70 m boyutlarına sahiptir.

• Üst Örtü Sistemleri: Camide farklı üst örtü sistemleri uygulanmıştır. Orta sahın yanlardaki sahınlardan farklı genişlik ve yüksekliklere, ayak ve kemer düzenlemelerine sahiptir.

• Mihrap ve Minber: Taş mihrap, mukarnas kavsaralı ve 4.35 m genişliğindedir. Mihrap nişi yan mihraplarla süslenmiştir. Camideki minber, sonradan eklenmiş ve yakın dönemlerde yapılmıştır.

İç Mekân ve Taşıyıcılar

• İç Mekân: İç mekândaki 47 paye, çeşitli formlara ve ölçülere sahip ayakları içerir. Mukarnas dolgulu tonoz, sivri beşik tonozlar ve diğer tonoz türleri caminin iç mekânında dikkat çeker.

• Ayaklar ve Taşıyıcılar: İçerideki ayaklar genellikle kademeli kemerlerle birbirine bağlanmıştır. Evliya Çelebi’nin bahsettiği 200 ahşap sütunun orijinal mimariye ait olduğu ancak sonraki onarımlarda taşıyıcıların kargire dönüştürüldüğü belirtilmektedir.

Kapılar ve Pencereler

• Kapılar: Toplamda beş kapı bulunur. Kuzey cephede üç, doğu cephede iki kapı mevcuttur. Kuzey cephedeki kapılar özellikle çeşitli formlar ve detaylarla dikkat çeker.

• Pencereler: Duvarlarda 23 farklı formda pencere bulunur. Üst kısımlarda dıştan örülmüş pencereler de yer alır.

Minare ve Diğer Detaylar

• Minare: Cami kuzeybatı köşesinde 25.5 m yüksekliğinde, silindirik gövdeli, basit sepet örgülü bir minareye sahiptir.

• Güneydoğu Köşe: Silindirik gövdeli dayanak kulesi bu köşede bulunur.

• Diğer Detaylar: Cami çevresinde, batı cephede bir çeşme ve kuzeybatı köşede bir anonim mezar bulunmaktadır.

Erzurum Ulu Camii, mimari özellikleri, zengin tarihçesi ve onarımlarıyla Erzurum’un kültürel mirasını temsil eden önemli bir yapıdır.

Erzurum Kale Mescidi: Tarih ve Mimari Harikası

Erzurum Kale Mescidi, tarihi ve mimari özellikleriyle büyüleyici bir yapıdır. İşte mescidin detayları:

Konum ve Tarihçe

• Yeri: Erzurum İç Kale’de, Tepsi Minare’nin (Saat Kulesi) doğusunda konumlanmıştır.

• Yapım Tarihi: Mescidin yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Tepsi Minare üzerindeki kufi kitabe dikkate alındığında, Xll. yüzyılın ilk yarısında Saltuklu Beyliği döneminde inşa edildiği düşünülmektedir. Özellikle Saltuklu Emiri Ebu-l Muzaffer Ziyaeddin Gazi dönemine (1124-1132) ait olduğu kabul edilir.

• Koruma Statüsü: Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 13.11.1976 tarih ve A-188 sayılı kararla koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri

• Mimari Plan: Mescit, iç kalenin güney duvarında yer alan silindirik bir burca bitişik olarak inşa edilmiştir. Kareye yakın dikdörtgen bir alan üzerine kurulmuştur.

• İç Mekân: Mihrap önü bölümü kubbeli olan mescit, küçük boyutlarda olup mihraba paralel iki sahından oluşmaktadır. İki bölüm, L şekilli payelerle ayrılmıştır.

• Mihrap ve Kubbe: Mihrap önü bölümünün üst örtüsünde ortada kubbe ve yanlarda tonoz kullanılmıştır. Kubbe kasnağı, içten mukarnaslı ve kademeli olarak yükselen bir özellik sergilerken dıştan konik külahlıdır.

• Kuzey Cephe Girişi: Küçük bir girişten ulaşılan mescidin giriş kapısı dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış ve sivri kemerli olarak düzenlenmiştir. Giriş kapısının üzerinde küçük ve basit bir pencere bulunmaktadır.

Süslemeler ve Detaylar

• Taş Mihrap: Mescidin güney cephesinde yer alan taş mihrap, iç kalenin güney duvarındaki silindirik burca dayanmaktadır. Büyük mihrap nişi, içerisinde ikinci küçük nişle birlikte geometrik bir zincirekle çerçevelenmiştir.

• Süsleme: Mescidin dış cephesinde süsleme bulunmamakla birlikte, mihrap ve iç mekanındaki mimari detaylar özenle tasarlanmıştır.

Mimari Önem

• Tek Örnek: Kubbe kasnağındaki kademeli ve yüksek tasarımı, içten küçük kubbe ile örtülü uygulaması nedeniyle Anadolu’da benzeri olmayan önemli bir örnektir.

• Koruma ve Özgünlük: Mescit, koruma altında olup, özgün mimari özelliklerini korumaktadır. Bu özgünlük, Anadolu’nun tarihî mirasında özel bir yer tutmasını sağlamaktadır.

Erzurum Kale Mescidi, Saltuklu Beyliği’nin izlerini taşıyan, mimari zarafeti ve tarihi derinliğiyle önemli bir kültürel miras örneğidir.

Erzurum Gürcü Mehmet Paşa Camii

Erzurum Sultan Melik Mahallesi’nde yer alan Gürcü Mehmet Paşa Camii, zengin tarihi ve mimari detaylarıyla dikkat çeken önemli bir yapıdır.

Tarih ve Yapım

• Yapım Tarihi: Cami, 1648 (H.1058) tarihinde Erzurum Valisi Gürcü Mehmet tarafından yaptırılmıştır.

• Yer ve Önceki Yapı: Cami, daha önce bu bölgede bulunan harap bir mescidin yerine inşa edilmiştir. Kitabesinden anlaşıldığı üzere, şehrin surları dışında kalmıştır.

Mimari Özellikler

• Malzeme Kullanımı: Kesme taş ve moloz taş malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Ahşap destekli düz tavanlı bir camidir.

• Son Cemaat Yeri: Düz tavanlı son cemaat yeri, ahşap destekli yedi kemer üzerine oturmuştur.

• Giriş Kapısı: İçeri girintili olan giriş kapısı sivri kemerlidir. Girişin üzerinde bir mahfili bulunmaktadır.

• Üst Örtü: Düz ahşap tavanlı üst örtüyü dört ahşap direk taşımaktadır. Taşıyıcıların arasındaki bölüm yükseltilerek ikinci bir kademe meydana getirilmiştir.

• Pencereler: Cami, kuzey ve güney cephelerinde dikdörtgen şekilli ikişer pencere ile aydınlatılmaktadır.

• Mihrap: Mihrabı beş yüzeylidir. Yanlarda sütuncelerle desteklenmiş, altı sıralı mukarnas kavsaralı nişi vardır. Mihrap nişi üzerinde dört satırlık bir ayet kitabesi bulunmaktadır.

• Minber: Ahşap minber, geometrik bezemelerle süslüdür ve mihrabın yanında yer almaktadır.

Minare

• Minare: Minare, kare bir kaide üzerine oturan tek şerefeli bir minaredir. Silindir gövdeli minarede tuğlaların farklı sıralı dizilişiyle yapılmış bezemeler bulunmaktadır. Şerefenin altı mukarnas kavsara ile süslenmiştir.

Mezar

• Mezar: Cami avlusunda bulunan mezar, 1879 yılında vefat eden Erzurum Müftüsü Hemşinli Hacı Ali Avni Efendi’ye aittir.

Gürcü Mehmet Paşa Camii, mimari zarafeti, tarihi önemi ve içerdiği sanat eserleri ile Erzurum’un kültürel mirasına değer katmaktadır. Ziyaretçilere tarihî bir yolculuk sunan bu cami, şehirdeki diğer önemli yapılarla birlikte Erzurum’un tarihî dokusunu oluşturmaktadır.

Erzurum Gümrük Camii (Hacı Derviş Camii)

Erzurum’un Gölbaşı Semti, Abdurrahman Ağa Mahallesi’nde yer alan Gümrük Camii, zengin tarihi ve estetik mimarisiyle dikkat çeken bir ibadet mekanıdır.

Tarih ve Yapım

• Yapım Tarihi: Cami, 1113 H. (1717 M.) yılında Hacı Bektaşzade Hacı Derviş İbrahim tarafından yaptırılmıştır.

• Restorasyon: Yapı, 2006 yılında Vakıflar Erzurum Bölge Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen bir restorasyonla korunmuştur.

Mimari Özellikler

• Plan: Cami, kare planlı ve tek kubbelidir.

• Kubbe: Sekizgen kasnak üzerine oturan kubbenin çapı 12.50 m’dir. Tromplar aracılığıyla kubbe geçişi sağlanmıştır. Kasnakta, kuzey hariç diğer yönlerde üç pencere bulunmaktadır.

• Pencereler: Caminin doğu ve batı duvarlarında dört pencere yer almaktadır. Dikdörtgen alt pencerelerle üstteki sivri kemerli pencereler yapıyı aydınlatır. Kuzey cephede kapının yanlarında dikdörtgen iki pencere, güney cephede ise sivri kemerli bir üst pencere ile altta dikdörtgen iki pencere yer alır.

• Son Cemaat Yeri: Caminin kuzeyinde bulunan son cemaat yeri, 0.75 m yükseklikteki bir seki üzerine oturur. Sivri kemerli ve üç gözlüdür, dört taş sütun üzerine oturtulmuştur.

• Minare: Silindirik tuğla gövdeli ve kare kaideli minare, şerefe altlığı kesme taştan yapılmış ve dört silme ile süslenmiştir. Korkulukları taş, petek kısmı ise tuğladan yapılmıştır.

• Giriş Kapısı: İki sütunceli giriş kapısı, biri dış bükey diğeri iç bükey iki sade silme içerisine alınmıştır.

• Kubbe Süslemeleri: Kubbe, tuğladan inşa edilmiş olup eteğinde şerit halinde Allah’ın isimlerini içeren yazılar bulunmaktadır. Kubbe göbeğinde bir madalyon yer almaktadır. Kemer aralarında Allah, Muhammed ve dört halifenin adlarını içeren panolar bulunmaktadır.

• Mihrap: Kesme taş malzemeden yapılmış beş yüzeyli ve mukarnas kavsaralı mihrapın iki yanında sütunceler bulunmaktadır.

• Minber: Orijinal olmayan ahşap minber camide bulunmaktadır.

• Malzeme Kullanımı: Caminin beden duvarlarında kesme taş, minare ve kubbede ise tuğla kullanılmıştır.

Gümrük Camii, tarihi atmosferi ve dini önemi ile hem yerel halkın hem de turistlerin ilgisini çeken önemli bir kültür hazinesidir. Mimari detayları ve süslemeleriyle Erzurum’un zengin tarihine tanıklık etmek isteyenleri cezbetmektedir.

Erzurum Hacı Cuma Camii

Hacı Cuma Camii, tarihi zenginliği ve özgün mimarisiyle Hacı Cuma Mahallesi’nde yer alır. Caminin tam yapım tarihi belirtilmemiş olsa da, Kayalıoğlu’na göre 1630 M. (Miladi takvime göre) yılında Karayazıcızade Abdullah İbni Seyyid Ahmed tarafından inşa edilmiştir.

Genel Özellikler

• Yapım Tarihi: Belirtilen kaynağa göre 1630 M. yılında inşa edilmiştir.

• Mimari Tip: Düz tavanlı ve ahşap destekli camiler grubuna dahildir.

Mimari Detaylar

• Üst Örtü: Cami, ahşap direklerle taşınan düz ahşap tavan ile örtülüdür.

• Pencereler: Kuzey ve güney cephelerinde ikişer, doğu ve batı cephelerinde ise üçer pencere bulunmaktadır.

• Giriş: Giriş, ahşap kanatlı ve basık kemerlidir. İç kısmın üzerinde bir mahfil bulunmaktadır.

• Mihrap: Mihrap, mukarnas kavsaralı ve kesme taş malzemeden yapılmıştır. Ahşap minder düz bir şekilde işlenmiştir.

• Minare: Caminin kuzeybatı köşesinde ahşap minaresi bulunmaktadır. Minare daha sonra sac ile kaplanmıştır.

• Çeşme: Caminin güneybatısında çeşme bulunmaktadır.

Koruma Durumu

Hacı Cuma Camii, orijinal mimari özelliklerini büyük ölçüde koruyarak günümüze ulaşmıştır. Tarihi ve kültürel değeriyle Erzurum’un dini ve mimari mirasına önemli bir katkı sunmaktadır.

Bu cami, ziyaretçilere ve araştırmacılara Erzurum’un tarihine ve ahşap mimarisine dair önemli bir perspektif sunmaktadır.

Erzurum İbrahim Paşa Camii

Erzurum’un göz alıcı semti İbrahim Paşa Mahallesi’nde, Hükümet Meydanı’nda Vilayet Binası ile Taş Ambarlar arasında gizlenen bir tarih ve mimari harika: İbrahim Paşa Camii. Bu etkileyici yapı, 1161 H.-1748 M. tarihinde İbrahim Edhem Paşa tarafından inşa edilmiş ve günümüzde hala büyüleyici bir izlenim bırakıyor.

Yer ve Tarih: İbrahim Paşa Camii’nin Gizemli Hikayesi

Erzurum’un tarihî dokusunu yansıtan İbrahim Paşa Camii, kitabesine göre 1161 H.-1748 M. tarihinde İbrahim Edhem Paşa tarafından hayata geçirilmiştir. Kapı kemerinin üzerinde yer alan mermer kitabe, tâlik hatla yazılmış ve beş satır, iki sütundan oluşarak Şair Haşim’in kaleminden çıkmıştır.

Vakfedilen Şamdanlar: Tarihî Değerin İzleri

Cami içerisindeki kaidelerindeki kitabelerle öne çıkan Şamdanlar, İbrahim Paşa’nın tarihi yapıya katkılarını yansıtır. Bu şamdanlar, 1161 H.-1748 M. tarihinde İbrahim Paşa, 1212 H.-1797 M. tarihinde kızı Muhsine Hanım ve 1347 H.-1928 M. tarihinde Alemdar Zade Abdurrahman’ın eşi Saniye Hanım tarafından vakfedilmiştir.

Mimari İhtişam: İbrahim Paşa Camii’nin Plan ve Detayları

Caminin mimari özellikleri, kare planlı ve tek kubbeli olmasıyla dikkat çeker. Yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan mukarnas başlıklı dört sütun tarafından taşınan üç gözlü son cemaat yeri, caminin estetik yapısını oluşturur. Doğu ve batı cephelerindeki dikdörtgen ve yuvarlak kemerli pencereler, mimarinin inceliklerini sergiler.

Minarenin Zarafeti: İbrahim Paşa Camii’nin Mimari Detayları

Kuzeybatı köşesinde yer alan minare, kare kaideli silindirik gövdesi ve şerefe altlığında yer alan iri mukarnaslarla süslemesiyle dikkat çeker. Cami kapısı sivri kemerli ve taş detaylarıyla işlenmiş, iç ve dış bükey silmelerle sınırlandırılmıştır.

Koruma Altında: İbrahim Paşa Camii’nin Geçmişi ve Geleceği

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınan İbrahim Paşa Camii, 13.11.1976 tarih ve A-188 sayılı kararla tarihî mirası gelecek nesillere taşımak adına büyük bir sorumluluk taşır.

Mihrap ve Minber: Caminin İç Mekânındaki Zarafet

Mihrap, beş kenarlı kesme taştan yapılmış ve dört sıra mukarnastan oluşan bir kavsaraya sahiptir. Caminin ahşap minberi ise XX. yüzyılın estetik izlerini taşıyan bir eser olarak dikkat çeker.

İbrahim Paşa Camii, Erzurum’un zengin kültür mirasına katkı sağlayan bir tarih abidesidir. Bu cami, tarihi ve mimari güzellikleriyle ziyaretçilerini büyülemeye devam etmektedir.

Erzurum İhmal Camii

Erzurum’un tarihî mirasları arasında özel bir yere sahip olan İhmal Camii, Gürcükapı semtinde, Topçuoğlu Mahallesi’nde huzurlu bir köşede yer almaktadır. Minarenin kitabesine göre, bu zarif yapı Topçuoğlu Abdullah İbn-i Ebubekir tarafından 1715 M. tarihinde inşa edilmiştir.

Ahşabın Zarafeti: İhmal Camii’nin Mimari Yapısı

Cami, ahşap destekli ve düz tavanlı bir plana sahiptir. Orta bölümde yer alan kare alan, dört ahşap sütunla desteklenmiş ve caminin üst örtüsü tamamen ahşaptan oluşturulmuştur.

Doğanın Işığını Kucaklayan Pencereler: Caminin Cephelerinde Detaylar

Caminin kuzey, doğu ve batı cephelerinde ikişer, güney cephesinde ise beş pencere bulunmaktadır. Ancak, günümüzde kapatılan son cemaat yeri, ne yazık ki orijinal dokusunu kaybetmiştir.

Mahfilin Estetik Dansı: İhmal Camii’nin İç Mekânı

Caminin mahfili, kuzey duvarına bitişik bir konumda yer alır ve ahşap sütunlar üzerine oturtulmuştur. Bu estetik detay, caminin iç mekânındaki zarafeti vurgular.

Mihrap ve Minber: İhmal Camii’nin Nefes Kesici Detayları

Mihrap, mukarnas kavsaralı bir tasarıma sahiptir, mimari zarafetiyle dikkat çeker. Minber ise sade bir şekilde ele alınmış, caminin iç mekânındaki sadeliği yansıtmaktadır.

Minarenin Görkemi: İhmal Camii’nin Sacla Kaplı Minaresi

Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan minare, sacla kaplanmış bir güzellik sunar. Minarenin zarif detayları, İhmal Camii’nin mimari inceliklerini tamamlar.

Erzurum’un bu tarihî camii, sade ve zarif mimarisiyle ziyaretçilerini etkilemeye devam ediyor. İhmal Camii, geçmişin izlerini modern zamanlara taşıyan bir anıttır.

Erzurum Kadana Camii

Erzurum’un Mahallabaşı semtinin güneybatısında, tarihî Kadana Mahallesi’nde gizlenen bir inci: Kadana Camii. Giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre, bu muazzam yapı İsmail Efendi’nin babası Kadana tarafından 1751 M. tarihinde inşa edilen bir mescidin, Kadanazade İsmail Efendi tarafından camiye dönüştürülmesiyle ortaya çıkmıştır.

Tarihî Derinlik: Kadana Camii’nin Kökeni ve Vakıfları

Mescidin camiye dönüşüm süreci, Kadanazade İsmail Efendi tarafından gerçekleştirilmiştir. 1743 M. yılında Siyavuşzade Ahmed’in oğlu Veysi Efendi, mescide bir şamdan hediye etmiş; aynı zamanda hayırsever Alioğlu Nene, vakfiyesi ile camiye önemli miktarda gelir katkısında bulunmuştur. Sülüs hatla yazılmış kitabe metni, bu tarihî anıları dört satırda yansıtmaktadır.

Mimari Görkem: Kadana Camii’nin Yapısı ve Detayları

Cami, düz tavanlı ve ahşap destekli bir grup camiden biridir. Dikdörtgen bir alana kurulu olup üst örtüsü ahşap direklerle desteklenmektedir. Günümüzde kapatılmış olan son cemaat yeri, orijinal ahşap direklerle oturmakta olup sundurma kısmı orjinalliğini korumaktadır.

Mahfilin Ahşap Dansı: Kadana Camii’nin İç Mekânı

Ahşap sütunlarla taşınan mahfil, cami girişinde zarif bir şekilde yer almaktadır. Duvarları çiniyle kaplanan yapı, zaman içinde yapılan onarımlarla yeniden canlanmıştır.

Mihrapın Estetik Dokunuşu: Kadana Camii’nin Mihrap Detayları

Mukarnas kavsaralı olan mihrap, beş yüzeyli bir zarafete sahiptir. Mihrabın çevresini üç yönden yazı bordürü sarmış, iç köşeleri sütuncelidir.

Minaredeki Zarif Çizgiler: Kadana Camii’nin Minaresi

Caminin minaresi, kuzeybatı köşede yer almakta olup kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Yapımında kullanılan kesme taş ve moloz taş, camiye sağlam bir dayanıklılık katmaktadır.

Kadana Camii, Erzurum’un tarihî zenginliklerini yansıtan bir anıt olup, mimari güzellikleriyle göz kamaştıran bir eserdir.

Erzurum Kasım Paşa Camii

Erzurum’un tarihî mirası arasında parıldayan bir mücevher: Kasım Paşa Camii. Erzurum’un Kasım Paşa Mahallesi’nde bulunan bu camii, Cerrah Kasım Paşa tarafından 1078 (H.1667) tarihinde inşa edilmiştir. Kitabesinde yazılı olanlar, bu camiinin tarihî derinliğini ve mimarî zarafetini yansıtmaktadır.

Tarih ve Lütuf: Kasım Paşa Camii’nin Oluşumu

Caminin kitabesinde, Erzurum Valisi Cerrah Kasım Paşa’nın “Avn-i hakla sa’y idüp Kasım Paşa” ifadeleriyle başlayan yazısı dikkat çeker. Kitabenin son satırındaki “tarihin” kelimesinden sonra gelen kısım, ebced hesabıyla caminin inşa tarihini ifade eder.

Ahşap Destekli Güzellik: Caminin Mimarî Özellikleri

Ahşap destekli ve düz tavanlı olarak sınıflandırılan Kasım Paşa Camii, dört yönde açılan ikişer pencere ile aydınlatılmıştır. Caminin son cemaat yeri, geçirdiği onarımlar sonucunda kapatılmıştır. Giriş kapısı zarif bir yuvarlak kemerle şekillenmiş, kapının yanlarında yer alan sütuncelerin başlıkları ise geometrik bezemelerle süslüdür.

Mahfil ve Tavanın İncelikleri: Caminin İç Mekânı

Girişin üstüne eklenen mahfil, düz ahşap tavanı destekleyen ahşap direklerle öne çıkar. Tavanın ortasında yükseltilmiş bir kısım bulunur ve bu bölgede özel yazılar yer alır. Mukarnas kavsaralı beş kenarlı mihrap nişi, caminin iç mekânına zarafet katar.

Çini Süslemeler ve Ayet Yazıları: Mihrap Detayları

Mihrap nişinin içine eklenen ayet yazılı kitabe, nişi süsler. Ayrıca mihrabın etrafındaki çini panolar, bitkisel motifler ve ayetlerle bezelidir.

Minarede Uyumu: Kasım Paşa Camii’nin Minaresi

Caminin minaresi, tuğladan yapılmış silindirik bir gövdeye sahiptir ve kare bir kaidenin üzerine yerleştirilmiştir. Bu mimari detay, caminin bütünsel estetiğine uyum sağlar.

Kasım Paşa Camii, Erzurum’un zengin tarihini yansıtan, mimari detaylarıyla göz kamaştıran bir yapıdır.

Erzurum Kavak Camii

Erzurum’un tarihî dokusunu taşıyan Kavak Camii, Kavak Mahallesi’nde yer almakta olup, orijinali 18. yüzyıla dayanan bu muazzam yapı, 2000 yılında gerçekleştirilen restorasyon ile tamamen yeniden canlandırılmıştır.

Restorasyon ve Tarihî Derinlik: Kavak Camii’nin Hikayesi

Caminin temelleri 18. yüzyılda atılmış, ancak zamanla bozulan yapı 2000 yılında yapılan restorasyon sayesinde günümüzdeki görkemine kavuşmuştur. Orijinalinde ahşap direkli ve düz tavanlı bir cami olan Kavak Camii, dikdörtgen bir alan üzerine kurulmuş ve iki sıra halinde dizilmiş beşer ahşap sütunla mihraba ayrılmıştır.

Mimari Detaylar: Caminin Yapısı ve Mihrap

Aydınlatma, caminin doğu, batı ve güney cephelerinde yer alan toplam yirmi üç pencere ile sağlanmıştır. Kuzeydeki çıkış, son cemaat yerinden ayrılan ahşap bir mahfile açılmıştır. Sade bir düzenlemeye sahip olan mihrap, kesme taş malzeme kullanılarak özenle inşa edilmiştir.

Yeniden Doğan Zarafet: Ahşap Minber ve Mahfil

Caminin ahşap minberi ve müezzin mahfili, tamamen yenilenerek modern bir estetikle buluşturulmuştur. Bu yenilikler, camiye hem işlevsel hem de estetik bir güzellik katmıştır.

Minarede Yeniden Hayat: Kavak Camii’nin Minaresi

Caminin kuzeybatı köşesinde bulunan kare kaideli silindir biçimli taş minaresi, 2000 yılında gerçekleştirilen yeniden yapılandırma sürecinde özenle restore edilmiştir. Bu minare, caminin çevresindeki manzaraya hakim bir konumda durarak estetik bir bütünlük sağlar.

Kavak Camii, tarihî mirasın modern dokunuşlarla birleştiği, geçmişin izlerini taşıyan ve gelecek kuşaklara aktaran bir anıttır.

Erzurum Kemhan Camii: Tarihî Bir Hazine

Erzurum’un tarihî dokusunda parlayan bir inci: Kemhan Camii. Kemhan Mahallesi’nde bulunan bu camii, Hacı Bünyad tarafından 1605 tarihinde inşa edilmiş olup, 1787 yılında Kemhan Zade Ahmet Ağa tarafından bir tamirat geçirmiştir. Cami, tarihî zenginliği ve mimarî ihtişamı ile dikkat çeker.

Tarih ve İzler: Kemhan Camii’nin Hikayesi

Caminin mihrabı üzerinde yer alan dört satırlık kitabe, Hacı Bünyad’ın 1605 tarihindeki yapımına dair önemli bilgiler sunar. 1787 yılında gerçekleştirilen tamirat, Vehbi tarafından hazırlanan kitabe metniyle gün yüzüne çıkar.

Ahşap Destekli Zarafet: Mimari Özellikler

Ahşap destekli düz tavanlı camiler grubuna ait Kemhan Camii, dört cephesine açılan ikişer pencere ile aydınlatılmıştır. Günümüzde kapatılmış olan son cemaat yeri, tarihî bir atmosfer sunar. Basık kemerli giriş kapısının üzerinde mahfil bulunurken, üst örtüsü dört ahşap direk tarafından taşınmaktadır. Mihrap, beş yüzeyli mukarnas kavsaralı detaylarıyla öne çıkar.

Minberin Ahşap Şöleni: Zarafetin Detayları

Yeniden yapılmış ahşap minber, bitkisel bezeklerle süslenmiş ve camiye estetik bir şıklık katmıştır. Bu detaylar, mimari zarafetin izlerini taşır.

Minare ve Medrese İzleri: Caminin Avlusu

Caminin ahşap minaresi, sac ile örtülmüş ve caminin avlusunda bir zamanlar var olan medrese izlerini taşır. Ancak ne yazık ki, medresenin ve caminin orijinalliği günümüze ulaşamamıştır.

Kemhan Camii, tarihî bir hikayenin ve mimarinin izlerini taşıyan, günümüzde hala ayakta duran önemli bir anıttır.

Erzurum Kırmacı Camii

Erzurum’un tarihî atmosferine dokunan bir diğer anıt: Kırmacı Camii. Kırmacı Mahallesi’nde yer alan bu cami, her ne kadar kitabesi olmasa da tarihî izleri ve özgün mimarisi ile dikkat çeker. 1771 tarihli vakfiye, caminin 18. yüzyılın ikinci yarısında Mehmet Ağa tarafından ihya edildiğini belirtir.

Mimari Zarafet: Kırmacı Camii’nin Yapısı

Kare planlı ve dört ahşap destekli düz tavanlı bir cami olan Kırmacı Camii, özenle seçilmiş malzemelerle inşa edilmiştir. Dış cephede moloz taş, köşelerde ve pencerelerde ise kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Gizemli Hikayeler: Son Cemaat Yeri ve Onarımlar

Kuzeyde bulunan son cemaat yeri, dört ahşap direk üzerine kurulmuş ve üzeri düz damla örtüyle kapatılmıştır. Sonradan yapılan onarımlarla camekânla kapatılan yer, camiye modern bir dokunuş katmıştır.

Işığın Dansı: İç Mekanın Aydınlatılması

Güney cephesindeki mihrabın iki yanındaki küçük pencereler ile doğu ve batı cephelerindeki ikişer pencere, iç mekanı aydınlatarak tarihi bir atmosfer oluşturur.

Ahşap Minberin Sadeliği: Zarafetin Altında Hüzün

Taş mihrabı mukarnas kavsaralı olan caminin ahşap minberi, sadeliğiyle ön plana çıkar. Süsleme öğelerinden arındırılmış olan minber, içsel bir hüzün taşır.

Minare ve Çeşme: Avlunun Hüzünlü Hikayesi

Kuzeybatı köşesindeki ahşap minare, camiye ayrı bir karakter katar. Avluda ise caminin tarihî izlerini yansıtan bir çeşme ve hazire bulunur.

Kırmacı Camii, zamanın derinliklerinden gelen hikayeleriyle, mimari zarafetiyle ve tarihî izleriyle Erzurum’un kalbinde duran bir şaheserdir.

Erzurum Köse Ömer Ağa Camii: Tarihi Bir Miraç

Erzurum’un tarihî zenginliklerinden biri olan Köse Ömer Ağa Camii, Köse Ömer Ağa Mahallesi’nde, Mahallebaşı Caddesi üzerinde huzurla duruyor. 1171 yılında Hacı Ömer Ağa tarafından yaptırılan bu cami, bir ailenin derin tarihine ev sahipliği yapıyor.

Kitabe Hikayesi: Tarih ve Sadakatin Buluşma Noktası

Cami giriş kapısı üzerinde yer alan dört satırlık mermer kitabe, tarihî zenginliğin kapılarını aralıyor. 1171 M. yılında Hacı Ömer Ağa tarafından başlatılan bu eser, kitabesindeki detaylarla ziyaretçilerine geçmişin büyüsünü sunuyor. Hacı Ömer Ağa’nın oğlu Faik Osman, 1219 H. tarihli vakfiye ile babasının eserine bazı gelirler vakfetmiş, sadakatin ve aile bağlarının bu kutsal mekan üzerindeki derin izlerini bırakmıştır.

Mimari Zarafet: Taşın Hikayesi

Kare planlı, dört ahşap destekli ve düz tavanlı bir yapı olan cami, kesme taş malzeme ile özenle inşa edilmiştir. Dört yönde eğimli çatısı, caminin mimarisine karakteristik bir özellik katar.

Işığın Oyunu: Pencereler ve Detaylar

Caminin dış cephesi, kuzey ve güney yönlerinde dikdörtgen ikişer, doğu ve batı yönlerinde ise biraz daha üst seviyede olmak üzere yine ikişer pencere ile aydınlatılmıştır. Ahşap hatıllar, dış cepheyi süsleyen detaylardan sadece biridir.

Son Cemaat Yeri ve Kapı: Zamanın Değişen İzleri

Caminin kuzey cephesinde bulunan son cemaat yeri, zaman içinde geçirdiği değişikliklerle kendini yenilemiştir. Giriş kapısı, sivri kemer kavsaralı ve köşelerdeki süslemelerle ziyaretçilerini karşılamaktadır. Kapının üzerindeki kitabe, girişin tarihî atmosferini tamamlar.

Mihrap ve Minber: Sanatın İncelikleri

Mihrap, güney duvarda yer almakta ve mukarnas kavsaralıdır. Basit silmelerle çevrelenen mihrabın iç kısmında boya ile işlenmiş perdeler, estetik bir atmosfer sunar. Minber, orijinal değilse de caminin içsel güzelliklerini taşır.

Mahfil ve Minare: Mükemmel Dengeler

Cami iç mekanda ortada, dört ayak üzerine oturtulan kare bir alan oluşturur. Mahfil, kuzey duvarın üzerinde sekiz ahşap direk üzerinde hafifçe yükselir. Kuzeybatı köşesinde yer alan minare, kesme taştan yapılan şerefesiyle camiye yükseklik katmaktadır.

Köse Ömer Ağa Camii, sadece bir ibadet mekanı değil, aynı zamanda tarih ve sanatın mükemmel bir buluşma noktasıdır.

Erzurum Kurşunlu Camii (Feyziye Camii)

Konumu: İç kalenin eteklerinde, kuzeybatı tarafında bulunan Kurşunlu Camii, tarih ve mimari güzellikleriyle Kurşunlu Camii Sokağı’nda görkemle yükseliyor.

Tarihçe: Bu büyülü mekanın tarihini ve banisini aydınlatan tek kitabe, cami giriş kapısının üzerinde gizemle bulunuyor. Şeyhülislam Feyzullah Efendi tarafından H 1112/M 1700-1701 yılında inşa edilen cami, son olarak 2005-2006 yıllarında Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından titizlikle restore edilmiştir. Ayrıca, 13.11.1976 tarih ve A-188 sayılı kararla Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Eğimli bir arazi üzerine kurulu olan bu küçük külliye, kuzey-güney doğrultusunda uzanmaktadır. Avluya girişten itibaren batıda abdest alma yerleri ve tuvaletler bulunurken, ikinci kademede cami ve medrese odaları yer almaktadır.

Cami, kare planlı ve tek kubbeli olup, üç gözlü son cemaat yeri tonozlarla örtülüdür. Mukarnas başlıklı dört taş sütun tarafından desteklenen bu mekan, estetik ve tarihsel bir atmosfer sunmaktadır.

Düzgün kesme taştan inşa edilen caminin beden duvarlarında dikdörtgen açıklıklı pencereler bulunurken, çatıya geçişte silmelerle süslenmiştir. Kubbenin oturduğu sekizgen kasnakta ise yuvarlak kemerli altı küçük pencere yer almaktadır.

Sivri Kemerli Giriş Kapısı: Camiye giriş, dışa taşıntılı sivri kemerli kapıdan sağlanır. Kavsara kemeri, zartipi başlıklı sütuncelere otururken, kitabenin yer aldığı kısım dikkat çeker. Kapının ahşap kanatları, aplike tarzında bitkisel bezemeli madeni plakalarla süslenmiştir.

Minare: Kare kaideli ve silindirik gövdeli minare, kesme taştan inşa edilmiştir. Minarenin alt kısmındaki üç sıra mukarnas dizisi, estetik bir görünüm sağlar.

İç Mekan: Caminin içerisindeki köşelerdeki tromplar, kubbeyle geçiş sağlar. Mahfil, altı ahşap sütun tarafından taşınırken, bezemesiz iki silme ile sınırlandırılmış mihrap kısmı dikkat çeker. Mihrabın sağında yer alan özelliksiz ahşap minber, iç mekanın sade güzelliklerinden biridir.

Kalemişi Süslemeler: Caminin içerisindeki kubbe, kubbe eteği ve trompların içerisindeki kalemişi süslemeler, sanatın inceliklerini yansıtır ve tarihi zenginliklere vurgu yapar.

Kurşunlu Camii, tarih ve mimarinin muazzam bir buluşmasıdır, ziyaretçilerini geçmişin büyüsüyle sarhoş eder.

Erzurum Mahmudiye Camii

Konumu: Erzurum’un Kırmacı Mahallesi’nde, Mahmudiye Sokak’ta gururla duran Mahmudiye Camii, tarih ve mimari güzellikleriyle çevresine hükmediyor.

İnşa Tarihi ve Onarımlar: Ne yazık ki, bu büyülü yapıya ait bir inşa kitabesi bulunmamaktadır. Ancak, Mahkeme-i Şer’iyye kayıtlarına göre, Hacı İbrahim Ağa tarafından 1842 yılında onarılmıştır. Daha sonra, 1901 yılında Hacı İbrahim’in torunlarından İpçioğlu Hacı Muhittin Efendi tarafından ikinci kez onarım görmüştür. Bu camii, Osmanlı dönemi ahşap direkli ve düz tavanlı camilerden biridir, tarihi boyunca zamanın izlerini taşımıştır.

Mimari Özellikler: Dört ahşap direğin taşıdığı tavanı ile dikkat çeken cami, batıda açılan iki büyük ve bir küçük pencere, mihrabın iki yanında yer alan iki küçük pencere ile iç mekanını aydınlatır. Girişin üzerine eklenen ahşap mahfil, caminin mimarisine hoş bir dokunuş katmaktadır. Kuzeydeki girişin üzerine inşa edilen bu mahfil, caminin estetik zenginliğine katkı sağlar.

Ahşap Minare: Cami, kuzeybatısındaki son cemaat yerinin yakınında yer alan ahşap minaresi ile de tanınır. Bu minare, zaman içindeki değişimlere rağmen hala mahalleye tarihi bir huzur sunar. Minarenin sac ile kaplanmış olması, sadelik ve dayanıklılığın bir sembolüdür.

Mihrap ve Minber: Kesme taştan yapılan mihrap, caminin sanat ve tarihle olan bağını yansıtır. Ancak minber, ahşaptan olup sade bir tasarıma sahiptir. Sanatsal detaylar barındırmamakla birlikte, sadeliğiyle iç mekanın bütünlüğünü korur.

Onarımlar ve Değişiklikler: Yapı, son zamanlarda geçirdiği onarımlarla birlikte bazı değişikliklere uğramıştır. Ancak bu değişiklikler, camiye dair tarih ve hikayesini silip atmamış, aksine zamanın izlerini daha derin bir şekilde hissettirmiştir.

Mahmudiye Camii, sadece bir ibadet mekanı değil, aynı zamanda tarihi bir hüzün ve mimari bir mirasın taşıyıcısıdır. Günümüzde bile ziyaretçilerini geçmişin sükunetiyle kucaklamaya devam ediyor.

Erzurum Mehdi Efendi Camii (Sıvırcık Camii)

Mahalle: Mehdi Efendi Mahallesi’nde yükselen Mehdi Efendi Camii, sadece bir ibadet mekanı değil, aynı zamanda zamanın derin izlerini taşıyan tarihi bir hazine olarak öne çıkıyor.

Yapım Tarihi: Caminin kesin yapım tarihi belirsizdir, ancak mimari özellikleri itibariyle XVIII. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Yapı, geçmişi ve mimarisiyle adeta bir zaman yolculuğu sunmaktadır.

Onarım Kitabeleri: Caminin giriş kapısı üzerinde iki önemli onarım kitabesi bulunmaktadır. Üstte yer alan 4 satırlık mermer kitabe, nesih hatla yazılmış olup, Hacı Mahmut tarafından 1795 M. yılında tamir edildiğini belirtir. Bu kitabe, caminin tarihindeki önemli bir döneme ışık tutar.

Mimari Özellikler: Ahşap direkli ve düz tavanlı cami grubuna ait olan Mehdi Efendi Camii, girişi kuzeyde olmak üzere dört yönde toplam on iki pencere ile aydınlatılmıştır. Doğu-batı doğrultusundaki ahşap kirişler, sekizgen kesitli sütunlar tarafından taşınmaktadır.

Mahfil: Caminin kuzeyinde, girişin hemen üstünde yer alan mahfil, dört ahşap sütun tarafından taşınır. Bu mimari detay, caminin iç mekanına estetik bir dokunuş katar.

Mihrap: Güney duvarında mukarnas kavsaralı olarak yer alan kesme taş mihrap, caminin estetik zenginliğini yansıtmaktadır. Sanatsal detaylarıyla dikkat çeker.

Minber: Caminin güneybatı köşesinde yer alan ahşap minber, diğer Erzurum camilerinden farklılık gösterir. Zarif tasarımıyla ibadetin odak noktasını oluşturur.

Minare: Kuzeybatıda konumlandırılan minare, kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Taş ve tuğladan inşa edilen minare, tek şerefeli ve cami içinden çıkışa sahiptir. Görsel olarak etkileyici bir mimari sunar.

Mehdi Efendi Camii, sadece bir ibadet mekanı olmanın ötesinde, tarih ve mimari severleri geçmişin mistik atmosferine davet eden bir eserdir.

Erzurum Molla Kaya Camii

Mahalle: Yoncalık Mahallesi’nde gururla yükselen Molla Kaya Camii, sadece bir ibadet mekanı değil, aynı zamanda ahşap mimarinin zarafetini ve tarihi inceliklerini sunan benzersiz bir eserdir.

Yapım Tarihi: Cami, tarih kokan duvarları arasında hikayesini 1753 yılında yazmıştır. Geçirdiği onarımlarla birlikte zaman içinde çeşitli değişikliklere uğramış, ancak tarihi ruhunu ve özgün ahşap mimarisini korumuştur.

Mimari Özellikler: Molla Kaya Camii, ahşap direkli ahşap tavanlı camiler grubuna aittir. Kareye yakın küçük ölçülerde inşa edilmiş olup, üzerini örten sadelikteki ahşap tavanıyla dikkat çeker. Tavan, güneyde bağımsız iki, kuzeyde ise ahşap mahfille birleştirilen dört ahşap sütunla desteklenir.

Onarımlar ve Değişiklikler: Cami, zaman içinde geçirdiği onarımlarla çeşitli değişikliklere uğramış, dış cephesi tamamen sıvanmış ve yeniden şekillendirilmiştir. İç mekanın duvarları yarısına kadar çiniyle süslenerek tarihî atmosferi canlandırmıştır.

Çini Süslemeler: Mihrap ve minberde kullanılan çini malzeme, caminin iç mekanına estetik bir zenginlik katmaktadır. Çini detayları, ziyaretçilere sanatsal bir şölen sunar.

Aydınlatma: Cami, iç mekanın aydınlatılması için doğu ve güneyden açılan ikişer pencere ile tasarlanmıştır. Doğal ışık, ibadetin huzurlu atmosferini pekiştirir.

Giriş ve Minare: Giriş, son cemaat yerinin güneyindeki kapı aracılığıyla sağlanmaktadır. Ahşap mahfil ise girişin üzerinde zarif bir şekilde yer almaktadır. Kuzeybatı köşesindeki ahşap minare, sacla kapatılmış ve camiye benzersiz bir karakter kazandırmıştır.

Molla Kaya Camii, ahşabın sıcak dokusunu, çini süslemelerin estetiğini ve tarihi atmosferini bir araya getirerek ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunar.

Erzurum Murat Raşa Camii

Yer: Erzincan’ın tarih kokan sokaklarında, Kapıda, Murat Paşa Mahallesinde, İlhanlı dönemine ait Ahmediye Medresesinin batısında, Murat Raşa Camii, zarafetini koruyan tarihi bir eser olarak yükseliyor.

Tarihçe: 1573 yılında II. Selim’in paşalarından Kuyucu Murat Paşa tarafından inşa edilen bu eşsiz yapı, tarihi boyunca birçok onarımdan geçmiş ve son olarak 2005-2006 yılında Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Ayrıca, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Kare planlı ve tek kubbe ile örtülü olan cami, harim kısmında tek kubbe ile örtülüdür. Kubbe geçişleri tromplarla sağlanmış, mimari incelikleriyle dikkat çekmektedir. Caminin kuzeyindeki beş gözlü son cemaat yeri, zarif kubbe ve sütun detayları ile öne çıkar.

Giriş ve Pencereler: Asıl giriş kapısı, üç dilimli kemerle taçlandırılmış, iç ve dış bükey silmelerle çevrelenmiştir. Pencere alınlıklarında yazı kuşağı ve alçı üzerine yapılmış bitkisel bezemeler, caminin estetik zenginliğini artırır.

Mahfil ve Mihrap: Harim kısmının kuzeyinde yer alan mahfil, sütunlara otururken, taştan yapılan beş köşeli mukarnas kavsaralı mihrap, sanatsal bir şölen sunar.

Minare: Minare, kare kaideli, sekizgen gövdeli, tek şerefeli ve kesme taş malzemelidir. 1928’de yıkılan eski minarenin yerine yapılmış, camiye ayrı bir minare eklenmemiştir.

Hazire ve Tarih Kokan Sokaklar: Caminin güney, batı ve doğusu hazire olarak düzenlenmiş, batısında Ane Hatuna ait bir türbe bulunmaktadır. Ayrıca, külliyenin hamam yapısı caminin sokak aşırı güneyindedir.

Murat Raşa Camii, mimari zarafeti, tarihi derinliği ve sanatsal detaylarıyla ziyaretçilerine unutulmaz bir tarih ve sanat yolculuğu sunar.

Erzurum Narmanlı Camii

Yer: Tebriz Kapı’da, Narmanlı Mahallesinde gururla yükselen Narmanlı Camii, tarihi atmosferiyle çevrili bir manevi mekan olarak konumlanmıştır.

Tarihçe: Narmanlı Camii, 1738 yılında Narmanlı Hacı Yusuf tarafından büyük bir özenle inşa edilmiştir. Giriş kapısının üstünde yer alan talik hatla yazılmış dört satırlık mermer kitabe, caminin bu özel tarihini ziyaretçilere sunmaktadır. Ayrıca, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Kare planlı ve tek kubbeli olan cami, iç mekanında kubbeye geçişleri tromplarla sağlar. Doğu, batı ve kuzeyde üç, güneyde iki pencere ile aydınlatılan cami, mimari zarafetiyle dikkat çeker. Kuzeydeki sivri kemerlerle bağlanan altı sütun tarafından taşınan beş gözlü son cemaat yeri, estetik bir görünüm sunar. İçerisinde ahşap bir mahfil ve sade bir düzenlemeye sahip mihrap bulunmaktadır. Mihrabın sağında, sade bir ahşap minber mevcuttur.

Minare: Caminin kuzeybatı köşesinde yükselen minare, kesme taş malzemeden yapılmış, kare kaideli ve silindirik gövdeli bir mimari şaheserdir.

Çeşme ve Hazire: Camiye ayrı bir güzellik katan sivri kemerli, iki gözlü tarihi çeşmesiyle, Narmanlı Camii çevresinde huzurlu bir atmosfer yaratır. Ayrıca, caminin güney ve doğusunda oluşturulan hazire, tarihi bir geçmişi ziyaretçilere sunar. Camiye yaklaşık 50 metre uzaklıkta, Ahibaba Türbesi de bu manevi mekanın tarihine tanıklık eder.

Narmanlı Camii, mimari zarafeti ve tarihi derinliğiyle, sadece ibadet için değil aynı zamanda tarih ve sanat severler için de büyüleyici bir mekan sunar.

Erzurum Pervizoğlu Camii

Yer: Ayaz Paşa Mahallesinde, Rüstem Paşa Bedesteni (Taş Han) doğusunda gururla yükselen Pervizoğlu Camii, tarihi atmosferiyle çevrili bir manevi mekan olarak konumlanmıştır.

Tarihçe: Kitabesi olmasa da, 1128 H. – 1715 M. tarihli vakfiyesinden dolayı, Pervizoğlu Hacı Mehmet tarafından inşa edildiği kabul edilen camii, tarihi bir geçmişi ziyaretçilere sunar. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Kare planlı ve tek kubbeli olan Pervizoğlu Camii, kuzey cephedeki üç gözlü son cemaat yerinin üzerini kubelerle örtülmüştür. İç mekandaki kare alan, tromplar üzerine oturtulmuş kubbeyle estetik bir bütünlük oluşturur. Sivri sağır kemerler, mimariye zarif bir dokunuş katar. Kuzey cephedeki giriş kapısı düz atkıtaşlı ve sadedir.

Cami İçi Aydınlatma: Caminin kuzey cephesinde iki, doğu ve batı cephesinde altlı üstlü ikişer, güney cephesinde ise mihrabın iki yanında birer olmak üzere toplam sekiz pencere, iç mekanı doğal ışıkla aydınlatır.

Minber: Orijinal minber, sadeliğiyle öne çıkar. İbadet alanına uyumlu bir tasarıma sahiptir.

Minare: Caminin kuzeybatı köşesinde yükselen minare, silindirik gövdeli ve taş malzemelidir. Mimari zarafetiyle çevreye özgü bir dokunuş sunar.

Medrese: Caminin doğusunda yerleştirilmiş L şeklindeki medrese odaları, Pervizoğlu Medresesi’ni oluşturur.

Pervizoğlu Camii, sadeliği ve tarih kokan atmosferiyle ibadet ve ziyaretler için önemli bir mekan olarak hizmet verir.

Erzurum Şafiiler (Şabakhane) Camii

Yer: Erzurum’un tarih kokan sokaklarından Taş Mağazalar Caddesi üzerinde yükselen Şafiiler Camii, Şabakhane çeşmelerinin üstünde öne çıkar. Fekvani cami özelliğiyle şehrin tek örneğidir.

Tarihçe: Hacı Muhammed tarafından 18. yüzyılın ilk çeyreğinde yaptırılan cami, vakfiyesinden anlaşıldığı üzere tarihi bir geçmişe sahiptir. Basit girişi ve özgün mimarisiyle dikkat çeker.

Plan ve Mimari Özellikler: Dört ahşap direk ve ahşap tavanla örtülü olan Şafiiler Camii, mescid olarak inşa edilmiş ve şehrin tarihi Şabakhane Çeşmeleri grubu üzerine yerleştirilmiştir. Düz ahşap tavanın orta bölümü yükseltilmiş, basamaklarla çıkılan girişi ise doğu cephede konumlanmıştır. Kuzey cephede yer alan son cemaat yerinden ikinci bir kapıyla ana mekana girilir.

Aydınlatma: Ana mekan, kuzey, doğu ve batı cephelerinde açılan pencerelerle doğal ışık alır. Basit ancak etkili bir aydınlatma tasarımına sahiptir.

Mahfil ve Mihrap: Mahfil ahşaptan yapılmış, kademeli kavsaralarla şekillendirilmiş mihrabı taştandır. Bu detaylar, caminin zarif ve sade mimarisini vurgular.

Minber ve Minare: Ahşap minber, sonradan yenilenmiştir. Caminin doğu duvarında yükselen minaresi, beden duvarını geçmeyen kısa bir yapıdır. Ahşap malzeme, minarenin köşk minare niteliğini taşımasına olanak sağlar.

Şafiiler Camii, sadeliği ve tarihle buluşan atmosferiyle ibadet etmek ve huzurlu bir ortamda vakit geçirmek isteyenleri ağırlar.

Erzurum Şeyhler Camii

Yer: Şeyhler Mahallesinde gizemini koruyan Eyhler Camii, şehrin tarih dolu atmosferinde bulunmaktadır.

Tarihçe: Yapım tarihiyle ilgili belirli bir kitabe olmamakla birlikte, iki kayıt üzerinden bilgi alınmaktadır. Birincisi, Erzurum Müftüsü Habip Mehmet Efendi tarafından 1181 H. (1767 M.) yılında yaptırıldığına dair vakıf kayıtlarıdır. Camii, 13 Kasım 1976 tarihinde alınan bir kararla koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Külliye olarak tasarlanmış Eyhler Camii, cami, medrese, hamam ve çeşmeden oluşan bir komplekse ev sahipliği yapmaktadır. Kare planlı ve tek kubbeli olan caminin harim kısmı, yüksek bir kubbe ile kapatılmıştır. Kuzey cephede ise kubbelerle örtülü üç gözlü bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Giriş kapısı basık kemerli ve çift sivri kemerle çerçevelenmiştir. Son cemaat yerinin kubbeleri eğimli bir çatı ile örtülmüştür.

Mihrap ve Minber: Mihrap, taştan mukarnas kavsaralı olarak öne çıkar. Minber ise ahşaptan yapılmış olup XX. yüzyıl eseridir. Minberin tasarımında sade bir düzenleme ve yüzeysel bir işçilik göze çarpar.

Minare: Caminin kuzeybatı cephede konumlanan minaresi, kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Taştan inşa edilen minarenin beden duvarları üzerinde yükselirken, şerefeye geçişte mukarnas dizisine yer verilmiştir. Minarenin kaidesinin güney yüzünde ise güneş saati bulunmaktadır, bu saat 1771 M. (H 1185) yılına aittir.

Eyler Camii, sade mimarisi, tarihi zenginliği ve kente özgü detaylarıyla Erzurum’un tarihine ışık tutan önemli bir ibadet mekanıdır.

Erzurum Tahta Camii

Yer: Yukarı Hasani Basri Mahallesi’nde konumlanan Tahta Camii, sakin ve tarihi bir atmosfere sahip.

Tarihçe: Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, giriş kapısı üzerindeki Türkçe kitabeye göre 1738 M. tarihinde Hacı Ebubekir tarafından onarıma uğramıştır. Cami, zaman içindeki onarımlarla geçmişini günümüze taşımaktadır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Dikdörtgen plana sahip olan Tahta Camii, ahşap destekli camiler grubuna aittir. Tavanı ahşap verilmiş olup, taşıyıcı görevi iki ahşap direk tarafından üstlenilmiştir. Giriş kapısı kuzey cephesinde yer almakta ve sade bir düzenleme ile öne çıkmaktadır. Kemerli giriş kapısının iki yanında bulunan sütunlar, camiye karakteristik bir hava katar.

Caminin İç Mekanı: Kuzeydeki girişin üstünde mahfil bulunmakta olup, mihrap kesme taştan mukarnas kavsaralı bir tasarıma sahiptir. Mihrabın yanlarında yer alan sütunlar, mimari dengeyi sağlar. Minber ise sadelik ve ahşap işçiliğiyle öne çıkar.

Son Cemaat Yeri: Caminin son cemaat yerinin günümüzdeki durumu, camekanlarla kapatılmış olarak tasvir edilmektedir. Bu durum, caminin çağdaş ihtiyaçlara uygun bir şekilde korunması ve kullanılmasını gösterir.

Minare: Kuzeybatı köşede yer alan minarenin cami içerisinden çıkılan ahşap gövdesi, saç kaplamaya sahiptir. Minare, sadeliğiyle dikkat çeker ve camiye ayrı bir özgünlük katar.

Tahta Camii, basit mimarisi ve tarihi dokusuyla Erzurum’un kültürel zenginliğine katkı sağlayan önemli bir ibadet mekanıdır.

Erzurum Taş (Karakullukçu-Aşağı Hasan-ı Basri) Camii

Yer: Aşağı Hasanibasri (Gavurboğan) Mahallesi’nde, göz alıcı bir konumda bulunan Taş Camii, Palandöken Caddesi üzerinde tarihi bir iz bırakır.

Tarihçe: Cami, geçmişinde Karakullukçu Ömer Ağa tarafından yaptırılmış bir camiye ev sahipliği yapmıştır. Ancak 1905 M. yılında, bu eski caminin harap olması üzerine Erzurumlu Hacı Cuma Zade Hacı Mehmet Efendi tarafından tamamen yıkılarak bugünkü Taş Camii inşa edilmiştir. Giriş kapısı üzerindeki mermer kitabe, bu yeniden inşa edilen caminin tarihini taşır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Dikdörtgen planlı olan Taş Camii, dört ahşap destekli camiler grubundan birine aittir. Ahşap tavan, dört destek üzerine oturur ve bu taşıyıcı elemanların arası yükseltilerek ikinci bir katman oluşturulmuştur. Bu desteklerin üzerine yazılmış ayet kitabeleri, camiye estetik bir dokunuş katmaktadır. İç mekan, her yönden açılan pencerelerle aydınlatılmıştır.

Son Cemaat Yeri: Yapının kuzeyinde konumlanan son cemaat yeri, onarımlar ve modernizasyon ile günümüze uygun hale getirilmiş, üzeri camekanlarla kapatılmıştır.

Giriş ve Mahfil: Caminin sivri kemerli girişi, zarif bir kavsara ile süslenmiş ve inşa kitabesiyle öne çıkarılmıştır. Girişin hemen üstünde, merdivenle çıkılan mahfil bulunmaktadır.

Mihrap ve Minber: Beş yüzeyli kesme taş mukarnas kavsaralı mihrap, caminin iç mekanında göz alıcı bir detaydır. Mihrabın yanlarında yer alan sütunlar, mimari dengenin sağlanmasına katkıda bulunur. Ahşap minber ise sadeliğiyle öne çıkar.

Minare: Caminin kuzeybatı köşesinde konumlanan minare, taş kaideli ve silindirik tuğla gövdelidir. Gövdede estetik bir dokunuş olarak kullanılan tuğla işçiliği, minareye benzersiz bir görünüm kazandırır.

Taş Camii, tarihi izlerini modern dokunuşlarla birleştirerek bölgenin kültürel mirasına önemli bir katkı sunar.

Erzurum Tepsi Minare-Saat Kulesi

Yer: Erzurum’un göz kamaştıran manzarasında, Minare, Kale Mescidinin batısında ve iç kalenin güneybatı köşesine yerleştirilmiştir, aynı zamanda kale gözetleme kulesi olarak da kullanılmıştır.

Tarihçe: Minarenin Saltuklu Dönemi’ne ait olduğu, kufi kitabesiyle belirtilmiştir. Saltuklu Beyliği hükümdarı Emir Muzaffer Gazi döneminde (1124-1132) yapıldığına dair kitabe, minarenin tarihini taşır. Kitabede, “İkbal (devlet ve saadet), dinin ışığı İslam’ın kutbu, devletin yardımcısı, milletin zahiri, arkası, meliklerin ve emirlerin güneşi Ebul Kasımoğlu Ebul Muzaffer Gazi İnanç Biygu AlpTuğrul Bey içindir’’ ifadeleri bulunmaktadır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Minarenin kare kaideli, silindirik gövdeli formu, mimari estetiği yansıtır. Kaide kısmı kesme taş malzeme ile yapılmış, alttan yukarı doğru daralan tuğla gövdeyle devam etmektedir. Kapı, iç kaleye açılmaktadır ve düz atkıtaşlı, sivri kemerli alınlığa sahiptir. Gövdede, sepet örgü motifleri ve kufi kitabe kuşağı görsel zenginlik katmaktadır.

Şerefeye Yakın Kısım: XVIII. Yüzyılda eklenen barok özelliklerle bezeli bu bölüm, altıgen baldaken formunda ve ahşap bir kubbe ile örtülüdür. Göz alıcı yuvarlak kemerleri taşıyan sütun başlıkları ve çatı kornişi, detaylı bir işçilikle süslenmiştir. Kurşun kaplı çatı, yapıya zarafet katar.

Gözetleme Kulesi ve Tepsi Minare İsmi: Minare, uzun yıllar gözetleme kulesi olarak da kullanılmıştır. Şerefeden yukarısı yıkıldıktan sonra “kesik kule” adını alarak bilinmiştir. Gözetleme köşkünün top mermileri ile yıkılması, kitabenin üzerindeki kısmın tepsi gibi görünmesine neden olmuş ve bu nedenle “Tepsi Minare” ismiyle anılmıştır.

Saatin Hikayesi: Minarenin üzerine ilk saatin konulduğu XVIII. Yüzyıl’da olmuştur. Ancak bu saat, çok geçmeden bozulmuş ve 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşından sonra Ruslar tarafından Tiflis’e götürülmüştür. 1882 yılında Erzurum Belediyesi, Avrupa’dan getirilen büyük bir çanlı saati, 60 altın karşılığında nakletmiş ve saatin yerine konulması için 11.000 kuruş harcamıştır.

Tarihi Önem: 13 Kasım 1976 tarih ve A-188 sayılı kararla koruma altına alınan Tepsi Minare-Saat Kulesi, Erzurum’un tarihine tanıklık eden önemli bir yapıdır.

Erzurum Vani Efendi Camii (Kel Hacı Camii)

Yer: Erzincan Kapı’nın güneyinde, Vani Efendi Mahallesi’nde yer alan Vani Efendi Camii, şehrin tarihî dokusunu zenginleştiren önemli bir yapıdır.

Tarihçe: İnşa kitabesi bulunmayan cami, Erzurum Müftülerinden Vanlı Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır. Minarenin ise ‘Kelhacı’ adlı bir hayırsever tarafından inşa edildiği bilinmektedir. Vanlı Mehmet Efendi’nin 1685 yılında vefat ettiği göz önüne alındığında, caminin 17. yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı tahmin edilmektedir. Türkiye’nin kültürel zenginliklerini koruma amacıyla 1976 yılında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Plan ve Mimari Özellikler: Cami, kare planlı ve tek kubbeli bir yapıdır. Son cemaat yerindeki üç sütun tarafından taşınan iki gözlü düzenleme, mimari estetiği ön plana çıkarmaktadır. Pandantif geçişlere sahip kubbeler, mukarnas başlıklı sütunlar üzerine oturur ve ana kubbe ile uyum içindedir. Giriş kapısı, dikdörtgen bir prizma içine alınmış ve içe doğru yapılan silmelerle süslenmiştir.

Cami İçi: Camide, doğuda üç, güneyde ve batıda ikişer pencere bulunmaktadır. Mihrap, mukarnas kavsaralı ve bezelemeli sütunlarla süslenmiştir. Orijinal olmayan minber, caminin güneybatı köşesinde yer alırken, kuzey duvarındaki mahfil de daha sonraları yenilenmiştir.

Minare: Minare, taş kaide üzerine tuğladan silindirik bir gövdeye sahiptir. Gövde, tuğlaların farklı bir şekilde dizilmesi ile dekoratif bir kuşak oluşturur. Kısa ve kalın bir yapıya sahip olan minare, caminin beden duvarları gibi kaliteli kesme taş işçiliğiyle dikkat çeker.

Sonuç: Vani Efendi Camii, mimari detayları, tarihî önemi ve kültürel zenginlikleriyle Erzincan’ın tarihî mirasını temsil eden değerli bir yapıdır. Koruma altına alınması, bu tarihî caminin gelecek nesillere ulaştırılmasını güvence altına almaktadır.

Erzurum Veyis Efendi Camii

Yer: Veyis Efendi Mahallesinde konumlanan Veyis Efendi Camii, Erzincan’ın tarihî bir dokusunu yansıtan önemli bir yapıdır.

Tarihçe: Maalesef camide yaptıranı ve inşa tarihini belirten kitabelere rastlanmamıştır. Ancak 1701 M. tarihli bir vakfiye, caminin bu tarihte yapıldığını göstermektedir. İç mekanda Hattat İzzet’e ait 1801 M. tarihli bir levha bulunmaktadır.

Plan ve Mimari Özellikler: Veyis Efendi Camii, kare planlı ve dört ahşap destekli, düz ahşap örtülü camiler grubuna aittir. Duvarlar taş malzeme kullanılarak inşa edilmiş ve dıştan sıvanmıştır. Giriş batı yönlüdür ve üst kısımlarda küçük dikdörtgen pencereler bulunmaktadır. Yapı, zaman içinde yapılan onarımlarla birlikte değişikliklere uğramıştır.

Cami İçi: Caminin iç mekanı dört adet ahşap sütunla taşınmaktadır. Mihrap kesme taşlı ve mukarnas kavsaralıdır, silmelerle çevrelenmiştir. Mukarnas kavsarası zar başlıklı sütunlar ile sınırlanmıştır. Mihrabın yanında ahşap minber ve minder bulunmaktadır.

Cami Tavanı: Caminin tavanı ahşapla kaplanmış olup, ortasında kare formuyla dikkat çeken bir göbek kısmı yer almaktadır. Bu kısımda madalyon yazı ve motiflerle bezenmiştir.

Minare: Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan ahşap minaresi sac ile kaplanmıştır.

Mahfil: Girişin önünde mahfil bulunmaktadır, cami içindeki ibadetlere katılımı arttıran bir yapısal unsurdur.

Veyis Efendi Camii, tarihî ve mimari özellikleriyle Erzincan’ın kültürel mirasına değer katmaktadır. 1701 tarihli vakfiye, caminin geçmişine ışık tutarak bu önemli tarihî eserin korunmasına katkı sağlamaktadır.